Milliy universiteti ijtimoiy fanlar fakulteti «falsafa tarixi va mantiq» kafedrasi



Download 1,2 Mb.
Pdf ko'rish
bet29/41
Sana17.01.2022
Hajmi1,2 Mb.
#383523
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   41
Bog'liq
falsafa tarixi eng yangi davr garb falsafasi

M.Xaydegger. 

Bu  falsafiy  oqimning  yirik  namoyandalaridan  biri  M.Xaydeggerdir. 

Xaydegger  о‘zining  fenomenologik  uslubini  yaratib,  inson  borliG‘i  masalasini  shu  uslub  orqali 

tushunishga harakat qildi.  

Bu qanday uslub edi? M.Xaydegger fanga “fenomen” tushunchasini kiritdi, bu tushunchani 

ochib berish uchun hodisa va mohiyat о‘rtasidagi munosabatni yangicha talqin qiladi. Xaydegger 

uchun hodisa о‘zidan oldingi boshqa bir vaziyat yoki narsaga boG‘lanadi va undan kelib chiqadi. 

Xaydeggerning  “fenomen”  tushunchasi  aynan  shu  hodisaning  paydo  bо‘lishiga  sabab 

bо‘lgan mohiyatni ochib beradi va “mohiyat” tushunchasini о‘z ichiga qamrab oladi. Xaydegger 

inson  borlig‘ini  о‘rganar  ekan,  uni  boshqa  borliqlardan  ajratib  oladi.  Bu  ichki  borliqni,  ya’ni 

mohiyatni  “ekzistensiya”  deb  atadi.  Demak,  Xaydegger  falsafasida  “ekzistensiya”  tushunchasi 

inson  ichki  borlig‘ining  mohiyatini  aks  ettiradi.  Ichki  borliqni  о‘rganish  uchun  inson  о‘z  ichki 

olamini eshita bilishi nihoyatda muhimdir. Bu ichki olamda esa Xaydegger e’tiborini she’riyatga 

qaratdi. Negaki, she’riyatda insonning ichki olami nihoyatda yaqqol namoyon bо‘ladi. 

Xaydegger  qadimgi  qо‘lyozmalarni  о‘rganish  va  ularning  mazmunini  insonning  ichki 

olamidan  kelib  chiqib,  asl  mohiyatini  ochib  berishga  katta  e’tibor  beradi.  Bu  uslubni  u 

“germenevtika” deb atadi. 

Xaydeggerdan  oldin  bu  tushunchani  Shleyermaxer  kiritgan  bо‘lib,  qadimgi  matnlarni 

о‘rganish,  tahlil  qilish  va  falsafiy  sharhlashni  “germenevtika”  deb  tushuntirgan.  Bu  sohada 

Xaydegger  о‘ziga  xos  о‘zgartirish  kiritdi.  Undan  ilgarigi  faylasuflar  Shleyermaxer,  Diltey  va 

boshqalar bu matnlarni lingvistik tahlil qilishga kо‘proq e’tibor berishgan bо‘lsa, Xaydegger о‘z 

diqqatini bu tahlil ichida yashiringan ruhiyatni his “eshitishga” qaratadi. 

Xaydeggerning  fenomenologik  usuli  Gusserlning  uslubidan  yuqoridagi  kо‘rsatilgan 

fikrlardan  tashqari  shu  bilan  farq  qiladiki,  Gusserlda  fikr  oqimini  tahlil  qilish  birinchi  о‘rinda 

tursa,  Xaydeggerda  bu  fikrlar  orqasida  yashiringan  fenomen-ichki  ruhiy  hissiyotni  tahlil  qilish 

asosiy ahamiyatga egadir. 

An’anaviy  ratsional  falsafadagi  haqiqatga  bо‘lgan  qarash,  Xaydegger  falsafasida  о‘ziga 

xos xususiyatga ega bо‘ldi. R.Dekart haqiqatning asosiy mezoni uning ochiq va ravshanligi deb 

biladi.  Xaydegger  ham  о‘zining  “Borliq  va  vaqt”  asarida  shu  fikrga  qо‘shiladi.  Keyinchalik, 

1935 yilga kelib, uning fikri keskin о‘zgaradi va shu davrdan boshlab ijodining ikkinchi bosqichi 

boshlanadi.  Xaydegger  «Gelderlin  haqida»gi  maqolasida  haqiqat  “qanchalar  ochiq  va  ravshan 

bо‘lsa,  shunchalar  yashiringan  va  mavhumdir”,  -  deydi.  Shuning  uchun  ham  Xaydegger  borliq 

haqidagi  haqiqatni  kо‘proq  mantiqiy  tushunchalar  bilan  emas,  balki  she’riy  metafora,  obrazlar 

orqali his qilish mumkin, deb hisoblaydi. 




Download 1,2 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   41




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish