Milliy universiteti ijtimoiy fanlar fakulteti «falsafa tarixi va mantiq» kafedrasi


N EOKANTCHILIKNING  FIZIOLOGIK  IDEALIZMI



Download 1,2 Mb.
Pdf ko'rish
bet10/41
Sana17.01.2022
Hajmi1,2 Mb.
#383523
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   41
Bog'liq
falsafa tarixi eng yangi davr garb falsafasi

N

EOKANTCHILIKNING  FIZIOLOGIK  IDEALIZMI

.

 

Libman  Kantning  falsafasiga  qaytishni 

uning idealistik ontologiyasidan kelib chiqqan holda da’vat qilgan bо‘lsa, ana shunday chaqiriq 

tabiiyot  tadqiqotchilari  tomonidan  ham  bо‘ldi.  Bu  asosan  hissiyotning  tashqi  fiziologiyasi 

haqidagi ta’limotlarning rivoji orqali bо‘ldi. Mashhur fiziolog olim Iogann Myuller (1801-1858) 



 

12 


tashqi hissiyotning о‘ziga xos energiyasi qonunini kashf qildi. Mazkur qonun bо‘yicha, hissiyot - 

bu  narsalarning  yoki  tanalarning  tashqi  xolatini,  sifatini  ongga  yetkazuvchi  mexanizm  emas, 

balki  hissiyot  -  bu  tashqi  sabablar  ta’sir  natijasida  bizning  asablarimiz  orqali  ongga  boruvchi 

sifatlardir.  Ana  shu  Myuller  tomonidan  kashf  qilingan  qonun  XIX  asrning  ikkinchi  yarmida 

rivojlantirilib keng tarqaldi. Myuller qonuniga binoan, bir xil tashqi ta’sirlantiruvchilar kо‘zning 

tо‘rsimon qobig‘iga ta’sir etib, nur (chiroq) sifatida qabul qilinadi, terida esa issiqlik hissiyotini 

uyg‘otadi.  Va  aksincha,  turli  ta’sirlantiruvchilar  bir  xil  hissiyot  uyg‘otishi  mumkin.  Xuddi  ana 

shu kuzatish va umumlashtirish tabiiyotshunoslar о‘rtasida Kant bilish nazariyasining subyektiv-

idealistik  tomoniga  katta  qiziqish  uyG‘otdi.  Demak,  ular  bundan  xato  xulosa  chiqardilar,  ya’ni 

bizning  hissiyotimiz,  tajribamiz  faqat  bizning  tuzilishimiz  mahsulidir.  Bizning  ichki  holatimiz 

tashqi ta’sirlantiruvchilar natijasida namoyon bо‘lishi mumkin, lekin tashqi olam obyektlarining 

haqiqiy tabiati haqida hech qanday ma’lumot bermaydi. 

Bu  gnoseologik  xulosa  Kantning  bilish  nazariyasining  fiziologik  talqini  asosida  qabul 

qilindi.  Buni  yanada  aniqroq  qilib  kо‘rsatgan  mashhur  fiziolog  Maks  Fervorn  bо‘ldi.  Uning 

fikricha,  tashqi  dunyo  «aslida  bizning  sezish  organlarimiz  orqali  qabul  qilinuvchi  emas,  ya’ni 

hissiyotimiz orqali dunyoni adekvat bila olmaymiz». 




Download 1,2 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   41




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish