Milliy iqtisodiyotni rivojlantirishda investitsiya siyosati

8.2.Investitsiya faoliyatining shakllanishi va tartibga solinishi

Investitsiyalarning mazmun-mohiyati bo‘yicha zamonaviy qarash nuqtai nazarlarining o‘rganilishi shuni ko‘rstadiki, itisodiy fanlarning turli bo‘limlari va amaliy faoliyatda ular turlicha talqin etiladi. Investitsiyalash maqsadlari, sohalari, safarbar etilish ob’ektlari, harakat yo‘nalishlaridan kelib chiqib, investitsiyalash tushunchasi o‘ziga xos ma’noda ishlatiladi. Moliya nuqtai nazaridan, faqat kapitalni yo‘qotish riski mavjud bo‘lgan pul shaklidagi investitsiyalar yangi aktivlarini vujudga keltiradi. Investitsiyalarning tasnifi (klassifikatsiyasi)ga muvofiq va ular moliyalashtirish manbalarining ishonchliligiga qarab risklar majmuasi o‘zgarib boradi.

1-chizma

Investitsiyalar kapitalning barcha shakllari (ssuda, aksiyadorlik, tadbirkorlik)dan farqli o‘laroq, butun risklar majmuini his etadi va kapital qiymatining yo‘qotish riskini minimallashtirishni nazarda tutadi. Kapitaldan farqli o‘laroq, investitsiyalar aniq va noaniq bo‘lgan risklar bilan ongli ravishda to‘qnashadi va bog‘lanadi. Investitsiyalarning mamlakatlararo ko‘chib yurishi noaniq risklar va noaniqlik darajasini oshiradi.

Har bir muayyan holatda kapitalning hozirgi qiymatini jiddiy yo‘qotish riskini pasaytirishga investitsiyalarning maqsadlari, ya’ni ularning xavfsizligi, daromadliligi, kapitallashuvi va likvidliligini ta’minlash orqali erishiladi.
Investitsiyalash haqida qarorlar qabul qila turib, investor loyihalarning riskliligini, manbalarning muvaqqat qiymatini, muqobil imkoniyatlarga ko‘ra, loyihaning jozibadorligini e’tiborga oladi. Bunday qarorga u riskning maqbul darajasida kutilayotgan daromadlilikning tahlili asosida keladi.
Investitsiyalarning mohiyati bo‘yicha xulosa chiqarilsa, ular aniq va noaniq bo‘lgan risklar va bo‘lajakdagi daromdlar bilan bog‘liqdir. Investitsiyalash haqidagi loyiha tanalanar va ular bo‘yicha qaror qabul qilinar ekan, asosiy e’tibor risklarni va bo‘lajak investitsiya daromadliligini hisobga ola bilishga qaratilishi zarur. Investitsiyalar qiymatni naqadar samara keltirish yo‘nalishlarini aniqlash asosida ular manbalarini ishonchliligini tanlab olish, investitsiyalash bilan bog‘liq aniq va noaniq risklarni o‘lchash bilan bog‘liqdir. Kapitalning daromadlar keltirish imkoniyati ular keladigan manbalar va ishlatiladigan yo‘nalishlar bilan bog‘liqdir.
Investitsiyalarning mazmuni, aniq manbalardan mablag‘ olishga, kapital qiymatini saqlanish riski darajasi va bo‘lajak samaraga erishishni hisobga olgan holda ularning asosli qo‘yilishini bildiradi. Ana shu belgilarga ko‘ra, investitsiyalar boshqa qo‘yilmalardan farq qilishi mumkin. Bular barchasining asosida kapitalning harakatlanish jarayoni yotadi. Kapitalningn harakat qilish jarayoniga jalb etilishi investitsiyalar mohiyatini aks ettiradi. Investitsiyalash joriy qiymati saqlash, kelgusi jamg‘armalarni ta’minlash maqsadida kapitallashuvga qaratiladi. Xulosa qilib aytadigan bo‘lsa, investitsiyalar nazarda tutilgan va tutilmagan, ammo ehtimoli bor risklar hamda ko‘zlanayotgan samaralarni baholash asosida, o‘z va o‘zga mablag‘lar qiymatining kapitallashuvi va jamg‘arilishini ta’minlash maqsadida moliyaviy va real aktivlarga bog‘lanishidan dalolat beradi.
Bayon etilgan tarifda investitsiyalarning quyidagi muhim sifat tavsiflari aks etadi: moliyalash manbalarining qo‘lga kiritilishi mumkinligini va ishonchliligi kelgusidagi qiymat evaziga joriy iste’moldan voz kechish, investitsiyalarni aniq, noaniq risklar bilan bog‘lash va moliyaviy oqibatlarni prognozlash; real va moliyaviy aktivlarga ega bo‘lish yo‘li bilan investitsiyalarni kapital harakatlanish jarayonlariga bog‘lash; investitsiyalar likvidliligini hisobga olgan holda ularni muayyan muddatlarga safarbar qilish; diversifikatsiyalash orqali investitsiyalash maqsadlarini uyg‘unlashtirish; investitsiyalarning kapitallashuvi va jamg‘arilishi.