|
Milliy iqtisodiyotni boshqaruv tizimi va uning vazifalari O’zbekiston
Respublikasining Konstitutsiyasiga binoan davlat boshqaruv organlari
quyidagicha:
1. O’zbekiston fuqarolarining umumiy saylov yo’li bilan tayinlanadigan
Prezident.
2. Umumxalq saylovi yo’li bilan saylanadigan – Oliy majlis
deputatlari,Oliy Majlisi sessiyasi, shu oraliqda Oliy Majlis Prezidiumi,
tegishli hay’at va qo’mitalari
3. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi – uning raisi
Prezident hisoblanadi.
Bulardan tashqari huquqiy organlar mavjud bo’lib, bular qatoriga
O’zbekiston Konstitutsion nazorat qo’mitasi, Konstitutsion sudi,
O’zbekiston Respublikasi Oliy sudi, O’zbekiston Rspublikasi Prokuraturasi,
Davlat Arbitraji kiradi. Bevosita iqtisodiy boshqaruvga oid davlat
mahkamalari mavjud bo’lib, ular boshqaruv oliy organlarining uchalasida
ham mavjud. Prezident devonida iqtisodiy masalalar bo’yicha Davlat
maslahatchisi mavjud. Ushbu shaxs davlatning iqtisodiy strategiyasini
ishlab chiqishda iqtisodiy qo’mita va bo’limlarni ham nazorat qiladi.
Oliy Majlis va uning Prezidiumi tarkibida ham iqtisodiyotga oid
qonunlarni ishlab chiqadigan, shunga oid masalalarni Oliy Majlis sessiyalari
kun tartibiga kiritadigan bir necha qo’mitalar mavjud.
Bevosita iqtisodiyotni boshqaradigan, davlat iqtisodiy siyosatini
hayotga tadbiq etadigan boshqaruv bo’g’inlarining asosiylari quyidagilar
hisoblanadi.Bosh vazir, Iqtisodiy va ijtimoiy masalalar bo’yicha bosh vazir
o’rinbosari, Moliya vazirligi, Iqtisodiyot vazirligi, Davlat statistika qo’mitasi,
O’zbekiston Markaziy va Milliy banklari, Xalq jamg’arma banki, Davlat boj,
soliq va xususiylashtirish qo’mitalari, barcha vazirliklarning iqtisodiy
boshqarmalari va hokimliklar
Milliy iqtisodiyotning boshqaruv vazifalari umumiy tarzda
quyidagicha belgilangan:
1. Bozor iqtisodiyotining xuquqiy asoslarini va ijtimoiy muhitni yaratib
berish.
2. Mulk daxlsizligini ta’minlash.
3. Raqobat halolligini saqlash va uni himoya qilish.
4. Daromad va milliy boyliklarni taqsimlash va qayta taqsimlash.
5. Milliy mahsulot tarkibini yaxshilash maqsadida resurslar
taqsimotini tartibga solish, ustuvor yo’nalishlarni belgilash.
6. Iqtisodiyotni barqarorlashtirish, ish bilan ta’minlash, inflyatsiya
jarayonlarini nazorat qilish, iqtisodiy o’sishni rag’batlantirish, ijtimoiy ishlab
chiqarish samaradorligini oshirish;
7. Bozor iqtisodiyotiga o’tish sharoitida o’tish davrining
xususiyatlarini hisobga olgan holda tegishli chora-tadbirlar, xususan
aholining ma’lum bir tabaqalarini ijtimoiy himoyalashni ta’minlash.
8. Iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish bosqichlarining uzviyligini
ta’minlash.
9. Respublika aholisining tarkibiy o’sish sur’atlari va boshqa
xususiyatlarini hisobga olgan holda yangi ish joylarini tashkil etish, aholini
ish bilan ta’minlash, mehnat birjalari va mehnat bozorlarini tashkil etish.
Kichik va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish.
10. Iste’mol bozorining himoyasini tashkil etish.
11. Milliy pul birligi kursining qat’iyligini ta’minlash va hokazolar.
Bozor iqtisodiyotiga og’ishmay borishni ta’minlash uchun birinchi
navbatda ana shu qayd etilgan ishlarni amalga oshirish lozim bo’ladi. Shu
bilan birga mahalliy xususiyatlarni hisobga olish, oldingi markazlashgan
davlat boshqaruv tizimining ham maqsadga muvofiq jihatlarini saqlab
qolish kerak.
O’zbekiston Respublikasi ma’muriy jixatdan o’n ikkita viloyat va
Qoraqolpog’iston Respublikasini o’z ichiga oladi. Ma’lumki, viloyatlar yana
tumanlarga bo’linadi. Ushbu mintaqalarning boshqaruv organlari va
ularning xuquqiy, mulk chegaralariga o’zgartirishlar kiritildi. Mahalliy
ahamiyatga molik bo’lgan qonunlar va farmonlar qabul qilish xalq
tomonidan saylangan tuman, viloyat deputatlari, ularning kengashlari
zimmasiga yuklatilgan. Mahalliy darajada Oliy boshqaruv va ijrochi organ –
viloyat va tuman hokimiyat organlari tuzilgan. Hokimlar respublika
Prezidentining joylardagi vakili bo’lib, ular Prezident tomonidan tavsiya
etiladi va mahalliy deputatlar kengashida tasdiqlanadi. Shu bilan birga ular
mahalliy kengash raislari etib saylanadi.12Mahalliy hokimiyatning mulk
huquqlari asosiy qonunda qat’iy belgilanib, ularning shakllanish manbalari
ham aniq ko’rsatilgan. Munitsipial mulk deb atalmish ushbu mulk mahalliy
sanoat, tijorat va boshqalar hisobiga tashkil etiladi va ular to’liq mahalliy
hokimiyatlar tasarrufida bo’ladi. Mahalliy hokimiyatlarning iqtisodiyotning
boshqaruv bo’g’inlari yuqorida sanab o’tilgan respublika organlarining
bo’limlari hisoblanadi.
2. Miliy iqtisodiyotning tarkibiy tuzulmalari.
Iqtisodiyot murakkab va ko’p qirrali xususiyatga ega. U har biri aniq
funktsiyani bajaradigan va shuning bilan birga boshqa bo’g’inlar xarakatini
ta’minlaydigan keng tarmoqli turli xil bo’limlar tizimidan iborat. Shuning
uchun iqtisodiyotning tarkibi doimo rivojlanishda va takomillashtirishda
bo’ladigan murakkab organizmdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
