Milliy iqtisodiyot va uning makroiqtisodiy ko’rsatkichlari

Iqtisodiyotni 3 xil tushunchasi bor:
• Ishlab chiqarish munosabatlarini yig’indisi;
• Rayon xo’jaligi, mamlakat yoki mamlakatlar xo’jaligi yoki dunyo
xo’jaligi;
• Iqtisodiy munosabatlarni tarmoqlararo yoki funktsional aspektlarini
(tomonlarini) o’rganadigan fan tarmog’i.
Milliy iqtisodiyot- bu tarmoqlar xususiyatini birlashtirgan,
mujassamlashtirgan kompleksdir.
Milliy iqtisodiyot- bu mamlakat xo’jaligini, uning tarkibini, uning ayrim
elementlarini o’zaro bog’liqligidir.
Iqtisodiyot, Milliy,- deb atalsa ham, u ma’lum bir millat manfaatini
ifodalamaydi, balki umummilliy manfaatlarga xizmat qiladi.
Iqtisodiyot inson faoliyatining asosiy jihati, jamiyat hayotining
poydevoridir. Shu boisdan«avval iqtisod, keyin siyosat» deydilar. Inson tirik
jon bo’lgani uchun birinchi navbatda uning moddiy talab ehtiyoji qondirilishi
kerak, chunki unga faqat iqtisodiy faoliyat orqali erishiladi. Kishilar
hamisha iqtisodiyot bilan mashg’ul bo’ladilar, chunki shu yo’l bilan o’z
risq-nasibasini yaratadilar. Iqtisodiy faoliyat-u yoki bu mamlakat, butun
insoniyat alohida individlari, guruhlari, ijtimoiy qatlamlarning faoliyatidir.
Iqtisodiy faoliyat – bu moddiy va ma’naviy ne’matlarni yaratish,
xizmatlar ko’rsatish, iste’mol qilish bilan bog’liq bo’lgan
hatti-harakatlardir. Bunday holatning mavjudligi tufayli, iqtisodiy faoliyat
birinchidan, u yoki bu extiyojlarni qondirishning ustuvor ahamiyatga egaligi,
ikkinchidan, maqsadning dolzarbligi va uchinchidan, boshqa muqobil
maqsadlarga qaraganda unga erishish uchun to’lanadigan haqning narxini
tanlash bilan bog’liq muammoni hal etadi. Bu uch holat iqtisodiy
faoliyatning mazmunini ifodalaydi. Iqtisodiy faoliyatni o’rganishda milliy
chegaralarini tanlab olish hozirgi zamon texnikasini, siyosatini rivojlanishini
hamda umummilliy ko’rsatkichlarini tahlil qilishda muhim ahamiyat kasb
etadi. Har bir davlat ma’lum bir sohani yoki umuman iqtisodiy faoliyatni
muvaffaqiyatli rivojlantirishni u yoki bu sharoitlarini yaratadi. Bu o’z
navbatida mamlakatning jahon iqtisodiyotida ma’lum o’rin egallashida
katta ahamiyat kasb etadi.
Milliy iqtisodiyot boshqa iqtisodiy fanlar bilan chambarchasbog’liqdir.
Milliy iqtisodiyot iqtisodiy fanlarning tarkibiy qismi sifatida umumiy
qonunlar asosida rivojlanadi. U avvalo iqtisodiyot nazariyasi bilan bog’liq.
Ma’lumki iqtisodiyot nazariyasi fani insonning, jamiyatning iqtisodiy
faoliyati ya’ni moddiy va ma’naviy ne’matlarni ishlab chiqarish hamda
xizmat ko’rsatish jarayonlarini, shu bilan birga iqtisodiy qonunlar,
kategoriyalar hamda ularni amal qilish mexanizmini o’rganadi. U kishilik
jamiyati paydo bo’lgandan buyon rivojlanib takomillashib kelayapti.
O’zbekistonda o’tish davrining o’zidayoq iqtisodiy barqarorlikni
ta’minlabgina qolmay, mamlakatni iqtisodiy o’sish sari olib chiqdi,
kelgusida uni yanada jadalroq rivojlanishi uchun mustahkam zamin yaratdi.
Natijada jahon iqtisodiy adabiyotida xaqli ravishda taraqqiyotning
«Qzbekiston modeli», «Qzbekiston fenomeni» degan tushunchalar paydo
bqldi.
O’zbekiston respublikasi xalq xo’jaligi yaqin o’tmishda umumittifoq
xalq xalq xo’jaligi majmuining tashkiliy qismiga kirar edi. Shu bilan birga
Sobiq ittifoqdagi mehnat taqsimotiga asosan xom ashyoni etkazib
beruvchi mavqeini egallardi. Bunday sharoit xalq xo’jaligini “milliy
iqtisodiyot” tushunchasi bilan taqqoslash mumkin emas edi.
Endilikda O’zbekistonda siyosiy va davlat mustaqilligi kamol topishi
iºtisodiy rivojlanishning qz yqlini tanlash imkoniyati yaratilishi bilan
respublikada hozirgi zamon milliy iqtisodiyoti shakllana boshlandi.