Миллий динлар

МУҚАДДАС МАНБАЛАРИ

• “Танаҳ” ва “Талмуд” Яҳудийликнинг ана шундай манбаларидан ҳисобланади. “Танаҳ” (христианларда “Қадимги аҳд”) “Тора” (“Таврот”), “Навиим” (“Пайғамбарлар”) ва “Кетувим” (“Китоблар”) каби уч бўлимдан ташкил топган. “Танаҳ” номи эса, ана шу уч бўлимнинг ибронийча бош ҳарфларининг қўшилишидан ҳосил бўлган. Мазкур манба “Китве кодеш” (“Муқаддас китоблар”), деб ҳам юритилади. “Танаҳ” (“Қадимги аҳд”) христианликнинг ҳам муқаддас китобидир. Шундай бўлса–да, уларнинг бўлимлари борасида жузъий фарқлар учрайди. Жумладан, “Библия”да “Қадимги Аҳд” 39 та китобни ўз ичига олса, яҳудийликда баъзи қисмлар бирлаштирилгани учун 24 та китобдан ташкил топган.

“Танах”нинг биринчи бўлими “Тора”

• “Тора” (ибр. – қонун, амр, дарс, раҳбар)нинг ўзи беш китобдан иборат. У Худо томонидан Мусо пайғамбарга Тур тоғида таҳминан мил. авв. 1571 йилда нозил қилинган, деб эътиқод қилинади. Яҳудийликда мил. авв. 586 йилда раввинлар ва яҳудий дини арбоблари томонидан жамланган “Бобил Тавроти”га таянилса, христианликда унинг юнон тилига таржима қилиниши натижасида “Юнон Тавроти”, шунингдек, таржима қилишда 72 та яҳудий руҳоний иштирок этганидан келиб чиқиб “септуагинта” деб номланган “Таврот”га асосланилади.

Ибтидо ва Чиқиш

• 50 бобдан иборат 50 бобдан иборат “Ибтидо” (ибр. – “Берешит”) китоби “Таврот” таркибидаги биринчи китоб ҳисобланади. Унда илк инсон ва коинотнинг яратилишидан то исроил халқининг Мисрга келиб жойлашишигача бўлган воқеалар тадрижий равишда баён қилинган.
• 40 бобдан иборат “Чиқиш” (ибр. – “Шемот”) китобида эса, исроил халқининг Мусо бошчилигида Мисрдан чиқиши ва шу воқеа билан боғлиқ тафсилотлар ҳикоя қилинган.

“Танах”нинг 2–бўлими бўлган“Навиим”

• “Танах”нинг 2–бўлими бўлган“Навиим” китоби 8 бобдан иборат. Унда Ҳокимлар (ибр – Шофтим), I ва II–Самуэл, I ва II Қироллар (ибр. – Малахим), Ёшуъа, Йирмиях, Ихзқиёл, Ҳашуъ, Йўъэл, Амос, Овадя, Йонаҳ, Миҳа, Наҳум, Хавакук, Тзефания, Хагаи, Закарийё, Малахи каби пайғамбарлар фаолияти, жумладан, уларнинг яккахудолик ғоясини тарғиб қилиш борасидаги ҳаракатлари, ҳаёт йўллари ва амаллари
• ҳақида сўз боради.