Миллий бойлик статистикаси

Монетар олтин – бу мамлакатнинг пул-кредит сиёсатини амалга оширувчи бошқарув ташкилотларида молиявий актив сифатида сақланадиган олтин ҳисобланади.
Қолган барча корхоналар, ташкилотлар ва жисмоний шахслар қўлларидаги олтин ва олтин буюмлари миллий ҳисоблар тизимида товар ёки айланма маблағлар захираси сифатида акс етади.
Нақд пуллар молиявий актив сифатида ўзининг таркибига муомалада мавжуд бўлган шу мамлакатнинг ёки бошқа мамлакатнинг барча пул бирликларини олади. Шу билан бирга мамлакатдаги муомалада бўлмаган юбилей ва коллекция тариқасида сақланаётган тангалар молиявий активнинг нақд пуллар таркибига кирмайди.
Депозитлар ҳам нақд пул сингари тўлов воситаси сифатида ишлатилиши мумкин. Шу боис улар М2-пул агрегати орқали кенг маънодаги пул массаси таркибига киради. Депозитларни ҳисоб рақамларидан жамғармада мавжуд маблағ доирасида нақд пул шаклида олиб, ишлаб чиқаришда ишлатиш ҳам мумкин ёки ҳисоб чеклари орқали фойдаланиш мумкин.
Қимматли қоғозлар (акциялардан ташқари) қоидага асосан молия бозорларида сотилади ва сотиб олинади ҳамда егалик қилувчига маълум пул даромадлари олиш ҳуқуқини беради. Бундай активлар гуруҳига заёмлар, векселлар ва қарз мажбуриятлари (долговие объезателства) кабилар киради.
Акциялар ва иштирок етувчи бошқа кўринишдаги қимматли қоғозлар егалик қилувчининг девиденд олиш ҳуқуқини тасдиқловчи ҳужжат ва ёзувлар сифатида капиталда аксини топади. Шунингдек корпоратив корхонанинг тугатилиши муносабати билан барча қарзларини узгандан кейинги қоладиган маълум қисм маблағлари ҳам шу жумладандир.
Техник суғурталар резервлари ҳам суғурта полислари егаларининг активлари ва суғурта компаниялари ҳамда пенсия фондларининг мажбуриятлари ҳисобланади. (ҳаётни суғурталаш ёки бошқа турдаги суғурталар бўйича)
Дебитор ва кредиторларнинг бошқа ҳисоблари савдо кредитлари, аванслар ва зарур молиявий ресурслар олиш манбалари сифатидаги молиявий активлар ҳисобланади.
Тўғридан-тўғри чет ел инвестициялари иқтисодиётнинг ҳар бир тармоғи бўйича справка тариқасида ажратиб кўрсатилади, чунки бу инвестицияларга тегишли молиявий активлар ёки мажбуриятлар юқорида кўрсатилган гуруҳлар таркибида ҳисобга олинади. (акциялар, заёмлар ва бошқалар). Бироқ чет ел инвестициялари жами суммасининг алоҳида аниқланиши актив ва пассив балансининг миллий ҳисоблар тизимидаги бошқа ҳисоб рақамлари билан боғланиши учун, шунингдек, тўлов балансинини тузиш учун керак бўлади.
БМТ нинг МҲТ-93 бўйича иқтисодий активлар ва пассивлар тўғрисидаги кўрсатмалари инглиз, француз, испан ва рус тилларида нашр етилган. Унда иқтисодий активлар ва пассивларнинг стандарт таркиби ва ҳисоблаш услубияти баён қилинган. Шу нашр асосида МДҲ бўйича ягона информация майдони доирасида МДҲ Статистика комитети 1994 йилда Миллий ҳисоблар тизимида миллий бойликни ҳисоблашга доир тавсияномалар ишлаб чиқди ва МДҲ га кирувчи мамлакатлар статистика хизматларига фойдаланиш учун юборди. Бу тавсияномаларда МҲТ-93 да, миллий бойликнинг ўрни, концепциялари, тушунчалари, таърифлари ва классификациялари баён қилинади. Шу нашрда МДҲга кирувчи мамлакатлар статистикаси фаолиятида миллий бойлик статистикаси бўйича халқаро стандартларни жорий етиш масаласида таклифлар баён қилинган.
Миллий бойлик статистикасини МҲТ-93 асосида ташкил етиш ва ҳисоблаш ишлари МДҲ доирасида амалга оширилмоқда ва уни такомиллаштириш ишлари давом еттирилмокда.

3.