Mikroorgnizmlarning tabiatda moddalar almashinuvidagi roli

Moy kislotali bijg’ish klostridiyalar guruhiga kiruvchi sporali anaerob mikroblar ta’sirida uglevodlar, yog’lar va oqsillarni-moy kislotasi, karbonat angidrid va vodorodga parchalanishi bilan xarakterlanadi. Moy kislota hosil qiluvchi bakteriyalarning 25 dan ko’p turi aniqlangan.
Demak, moy kislotali bijg’ish natijasida moy kislotasi, uglerod dioksid (CO₂), vodorod va energiya ajraladi.
C₆H₁₂O₆----CH₃CH₂CH₂COOH +2CO₂ +2H₂ +62,8 kj
glyukoza moy kislotasi
Moy kislotasi-yoqimsiz hidli uchuvchi suyuqlik. Bu bijg’ish jarayonining mohiyatini 1861 yilda Paster aniqlagan va qo’zg’atuvchisini ajratgan. Bu mikrob asosan anaerob bo’lib, ayrim vaqtda aerob sharoitda ham oqsillarni va sut kislotali tuzlarni parchalaydi. Moy kislotali bijg’ishda avval oraliq mahsulotlar pirouzum kislotasi, sirka aldegid va aldolni, keyinchalik moy kislotasi hamda ikkinchi darajali mahsulotlar: butil spirti, aseton, CO₂ va vodorod hosil qiladi. Moy kislotasi hosil qiluvchi bakteriyalarning 25 turi aniqlangan. Ular Clostridium avlodiga mansub, grammusbat, harakatchan, spora hosil qiluvchi anaerob tayoqchalar bo’lib, go’ngda, tuproqda, iflos suvda ko’p uchraydi. Tarkibida glikogen va kraxmalsimon granulyoza moddasi bo’lgani uchun yod bilan bo’yalganda qo’ng’ir yoki ko’k rangga bo’yaladi.
Moy kislotali bijg’ishning eng xarakterli qo’zg’atuvchilari quyidagilar:
1.Clostridium pasteurianum – atmosfera azotini o’zlashtiradi, shakar va boshqa organik moddalarni parchalaganda moy kislotasi, SO₂ va vodorod hosil qiladi.
2. Clostridium felsineum- pektinaza fermentini ajratib, pektinli moddalarni parchalashi bilan boshqa moy kislota hosil qiladigan bakteriyalardan farq qiladi.
3. Clostridium butylicum- uglevodlarni prchalaganda butil spirti, moy kislota hosil qiladi.
Bunday bijg’ish tabiatda uglevodli, moyli va oqsilli muhitlarda ro’y beradi. Sanoatda moy kislotasini olish uchun kraxmal, kepak, yog’och qirindisi, kartoshka, don chiqindilari va boshqalardan foydalaniladi. Kraxmal 0,4-0,5% li sulfat kislota bilan gidrolizlanadi. Muhitni ohak va azot saqlovchi moddalar bilan neytrallagandan keyin qo’zg’atuvchining sof kulturasi qo’shiladi. Bijg’ish natijasida moy kislotasi hosil bo’ladi. U efir ko’rinishida parfyumeriya va qandolatchilik sanoatida ishlatiladi