Микрои=тисодий статистиканинг объекти, услуби ва вазифалари

6.2. Yuk tashuvchi vagonlar mavjudlik parki

Yuk tashishda vagonlarning asosiy toifasi mavjud parki hisoblanadi, u joriy hisobot va yillik vagonlar ruyxati bo‘yicha aniqlanadi. «O‘zbekiston temir yo‘llari» AJ-dagi vagon parki dinamikasi 5-jadvalda keltirilgan.

5-jadval
«O‘zbekiston termir yo‘llari» AJning vagon parki

Xarakatlanuvchi tarkib turi	Inventar parki	Foydalanish parki.		Rejadagi foydalanish parki
		2003y	2004y	2005y	2006y	2007y	2008y
Yuk vagonlar
Yopik vagonlar		7281	7323	7023	6873	6723	6573
Platformalar		3542	3429	3323	3269	3207	3157
Yarimvagonlar		5239	5323	5076	5058	5051	4981
Sisternalar		4520	4790	4810	4900	5022	5136
Boshqalar		7058	5370	5270	5170	5070	4970
Jami		27640	26235	25502	25270	25073	24817
Yo‘lovchi vagonlar
1 sinf (SV)		17	17	19	19	19	19
2 sinf (kupe)		280	284	284	298	298	298
3 sinf (platskart)		560	570	575	575	575	575
4 sinf (viloyataro)		22	27	27	33	33	33
Jami		879	902	902	913	913	913

Joriy hisobot bo‘yicha balans uslubi qo‘llaniladi. Balans uslubida balans fursati bo‘yicha vagonlar soni hisoblanadi. Balans fursatining hisobot davri ohirida vagonlar soni quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:

, vagon

Bu yerda: - hisobot fursatining boshida vagonlar soni;

- hisobot davri mobaynida kelgan vagonlar soni;
- hisobot davri mobaynida chiqib ketgan vagonlar soni.
Bekat bo‘yicha har kuni vagonlar mavjudligi haqida tezkor statistik hisobot ma’lumotlar beriladi. Bekat bo‘yicha vagonlar mavjudligi vagonlarni bekatdagi soni va poezd tarkibidagi vagonlar soni jami yi\indisi hisoblanadi, buning uchun poezd xarakati jadvali (grafigi) ma’lumotlaridan foydalaniladi.
Yuk tashuvchi vagonlarning mavjudlik soni foydalanish toifasi bo‘yicha guruhlanishi 4 chizmada keltirilgan.
Yuk tashuvchi vagonlar mavjudlik parkining asosiy toifani mavjud parki ( ) ko‘rsatkichi tashkil qiladi, barcha vagonlar uchun va foydalanish toifalari uchun alohida aniqlanadi.
Vagonlar mavjudlik parkining asosiy qismi «O‘zbekiston temir yo‘llari» AJ tasarrufida bo‘lgan vagon parki ( ) hisoblanadi, uning tarkibiy qismlari: ishchi vagonlar parki ( ), ishlamaydigan vagonlar parki ( ),zaxiradagi ( ), maxsus va texnik extiyojlari uchun vagon parki ( ).

Vagonlarning mavjud parki

«O‘TY»AJ tasarrufida

«O‘TY» AJ tasarrufidan tashqari

ishlaydigan

ishlamaydigan

ijarada

yangi qurilishda





-

vagon turkumi bo‘yicha

4-chizma. Foydalanish toifasi bo‘yicha yuk tashuvchi vagonlar mavjudlik parkining guruxlanishi

Vagonlarni qayta hisoblash (ruyxatga olish) tartibi, uni o‘tkazish maqsadi va sababi. Vagonlarning mavjudligi joriy hisobot uchun asosiy manba sifatida barcha hisobot shakllardagi har yilda o‘tkaziladigan vagonlarni ruyxatga olishi hisoblanadi, natijasida vagonlarning mavjudlik soni aniqlanadi.
Ruyxatga olishni o‘tkazish uchun bekatlarda maxsus brigadalar tashkil qilinadi. Ruyxatga olish o‘tkazilish paytida ba’zi bir bekatlarda manevr ishlari to‘xtatiladi. Ruyxatga olish bir sutka davomida o‘tkaziladi. Ruyxatga olish xujjatida quyidagi savollar yoritiladi: vagon raqami, turi, yuk ko‘tarish qobiliyati, vagon tarasi, foydalanish haqida belgilar (ishchi yeki ishlovsiz parki), yukli yeki yuksiz, ishlab chiqarilgan yili, ta’mirlash yillari va x.k.


6.3. Vagonlardan foydalanish ko‘rsatkichlari

Yuk vagonlarning ish vaqti xarajatlari tashish uchun ishchi park vagonlar sarflangan vaqtlariga qarab yoki ishlab chiqarish jarayonining unsurlariga qarab aniqlanadi. Birinchi usulda yuk vagonlarning o‘rtacha bir kunlik sonini kunlar miqdoriga va 24 soatga ko‘paytirish natijasida hisoblanadi va vagon-soatlarda o‘lchanadi:

_rbq _rb · t · 24, vagon-soat
Bu yerda: _rb – yuk vagonlarning ish vaqti;
_{rb -} bir kundagi ishchi yuk vagonlarning soni.
Vagonlarning ish vaqti xarajatlari quyidagi unsurlardan iborat:
1. Poezdning uchastkalardagi ish vaqti- t_u quyidagicha hisoblanadi: t_u = ^qs / V_u, vagon-soat
Bu yerda: - uchastkadagi vagon-soatlar miqdori;
^qs - yukli vagonlar parki soni;
V_u- lokomotivning uchastkadagi tezligi V_u= S / t_u.
S - lokomotivlarning uchastkadagi sarflangan vaqti, soat.
2. Peregondagi ish vaqti harajatlari
_dvq , vagon-soat
Bu yerda: V_t- texnik tezligi: V_t= _ls / t_dv.
^qs - yukli vagonlar parkining vaqt harajatlari;
_ls - poezd boshida lokomotivlarning vaqt harajatlari ;
t_dv- peregondagi lokomotivlarning vaqt harajatlari.
Vagonlar bosib o‘tgan masofasi ikkiga bo‘linadi: yuk va yo‘lovchi tashish vagonlarning bosib o‘tgan masofalarga.
Vagon bajargan ishini tavsiflaydigan asosiy ko‘rsatkich umumiy bosib o‘tilgan masofasi hisoblanadi( )(5-chizma):
, vagon-km.
Bu yerda: - vagonlar bosib o‘tilgan umumiy masofasi;
- yukli xolda bosib o‘tilgan masofa;
-yuksiz xolda bosib o‘tilgan masofa.
Oraliqdagi masofa ishchi park tomonidan, shuningdek xarakatlanuvchi lokomotivlar va vagon mexanizmlar yordamida bosib o‘tilgan masofa hisoblanadi.
Yo‘lovchi tashish vagonlari bosib o‘tilgan masofasi ( ^rs) yo‘lovchi vagonlar (motorvagon, bagaj vagon, pochta vagonlar) bosib o‘tilgan masofadan iborat.
Vagonlar bosib o‘tilgan masofa tortish va xarakat turiga qarab quyidagilarga bo‘linadi:
- yo‘lovchi xarakatida, shu jumladan shaxarlararo;
- yuklarni tashish xarakatida, shuningdek olib chiqish poezdlari bosib o‘tilgan masofa miqdori;
- yuklarni tashish xarakatida, olib chiqish poezdlarining masofasi hisobga olinmagan xolda;
- xo‘jalik xarakatida.

Vagonlar bosib o‘tgan umumiy masofa

Yuklangan holda

Yuksiz holatda

5-chizma Yuk tashuvchi vagonlar bosib o‘tgan masofaning guruhlanishi

Yukli texnik operatsiyalarning soni, davomiyligi va holati vagonlar turi va bekor turish toifalariga qarab o‘zgaradi. Vagonlarning bekor turish vaqti umumiy vagon parki uchun va alohida refrejator poezdlarining sektsiyalari uchun aniqlanadi. Harajat vaqti, hisobotda asosan, vagonlarning bekor turishining 2 ta toifasi mavjud:

1. Tranzit
2. Yukli bekor turish.
Tranzit vaqt xarajatlari ishlovdagi va ishlovsiz turlarga bo‘linadi.
Ishlovda tranzit bekor turish – vagonlarning stantsiyada manyovr ishlarda va taqsimlash jarayonidagi vaqt xarajatlari hisoblanadi.
Ishlovsiz bekor turish – bekatlardagi tranzit poezdlar bekor turish vaqti hisoblanadi. Ushbu poezdlarda faqat lokomotiv yoki lokomotiv brigadalarining almashinish ishlari olib boriladi.
Vagonlarning ish vaqti harajati (6-chizma) yuk va texnik operatsiyalar asosida joriy hisob natijasida aniqlanadi.

Ishchi parki vagonlarning vaqt xarajatlari

Uchastkalarda poezd tarkibida

bekatlarda

Uchastkalarda xarakatda

Oraliq bekatlarda

Yuk ortish operatsilari

Texnik operatsiyalar

ishlovda

ishlovsiz

6-chizma. Yuk tashuvchi vagonlar ishchi parkining vagon-soatlarni ishlab chikarish tsikli buyicha guruhlanishi

Vagonlardan foydalanish holatini ifodalovchi ko‘rsatkichlarga quyidagilar kiradi:
1. Ortilgan vagonlar soni- ;
2. Tushirilgan vagonlar soni- ;
3. Qabul qilingan yuklangan vagonlar soni- ;
4. Bekatdagi vagonaylanma ko‘rsatkichi (W) hisobot davrida ushbu bekatga olib kelingan va bekatdan jo‘natilgan vagonlar soni yi\indisiga teng;
5. Vagonlar bajargan umumiy ishi ;
6. Ruyxatga olish bekatida texnologik operatsiyalarda lokomotivlar turgan operatsiyalar soni ( ).
7. Aylanma bekatida texnologik operatsiyalarda lokomotivlar turgan operatsiyalar soni ( ).
8. Brigadalarni almashish bekatida texnologik operatsiyalarda lokomotivlar turgan operatsiyalar soni ( ).
9. Yukni ortish paytida texnologik operatsiyalarda yukli vagonlar turgan operatsiyalar soni ( ).
10. Texnik operatsiyalarda yukli vagonlar turgan operatsiyalar soni ( ) ), shu jumladan qayta ishlash bilan ( ) va qayta ishlanmaganda ( ).
Statistika amaliyotida ishlab chiqarish unsurlari bo‘yicha sarflangan ish vaqti xarajatlarining vagon-soatlar miqdori vagonlar ishchi parki soni ko‘rsatkichi asosida hisoblangan ish vaqti xarajatlari miqdori bilan taqqoslanadi. Taqoslash natijasida hisoblangan farqlilik miqdori ishlab chiqarish tsikli unsurlari bo‘yicha taqsimlanadi.