“Микроиқтисодиёт” фанидан 2-курс Иқтисодиёт ва Касб таълими йўналиши талабалари учун маъруза мавзу: талаб ва таклиф назарияси, эластиклиги. Индивидуал ва бозор талаби

Талаб ва таклиф эластиклиги.

• Режа

• Талаб эластиклиги турлари
• Таклиф эластиклиги ва унинг турлари
• Эластиклик назариясини амалиётда қўллаш
• Индивидуал ва бозор талаби

Эластиклик

• - бирор ўзгарувчининг бир фоизга ўзгариши натижасида бошқа бир ўзгарувчининг маълум фоиз миқдорга ўзгаришини кўрсатадиган сондир. Масалан, баҳога боғлиқ талаб эластиклиги баҳо 1 фоизга ўзгарганда талаб миқдорининг қанча фоизга ўзгаришини билдиради ва қуйидагича топилади.

Демак,

• Демак,

Агар талаб узлуксиз функция сифатида, яъни кўринишида берилган бўлса, унинг эластиклик коэффициенти қуйидаги формула бўйича аниқланади:

Баҳога боғлиқ талаб эластиклиги манфийдир

• Эластикликнинг қуйидаги турлари фарқланади:
• Нуқтавий эластиклик

• ЁЙСИМОН ЭЛАСТИКЛИК

Кесишган талаб эластиклиги

• Битта товарга бўлган талабга бошқа бир товарнинг баҳоси таъсир кўрсатади. Масалан, пиво билан вино маълум маънода бир бирини ўрнини босади, агар винонинг нархи ошса пивога бўлган талаб ошади. Кесишган талаб эластиклиги - бу бошқа товарлар нархи бир фоизга ўзгарганда, талаб қилинадиган товарга талабнинг неча фоизга ўзгаришини билдиради:

Даромад бўйича эластиклик

• Кўпгина товарларга талаб, истеъмолчилар даромади ошганда ошади. Даромад бўйича эластиклик, бу даромад R (Revenue) ни бир фоизга ўзгариши талаб қилинган товар Q ни неча фоизга ўзгаришини билдиради:
• Товарлар даромадга боғлиқ талаб эластиклигига кўра қуйидагиларга бўлинади: нормал товарлар, агар бўлса; юқори категорияли товарлар, агар бўлса; қуйи категорияли товарлар, агар бўлса.

Эластиклик коэффициенти қийматига қараб талабни эластик, ноэластик ва бирлик эластикликка эга бўлган талабларга ажратилади:

• Эластиклик коэффициенти қийматига қараб талабни эластик, ноэластик ва бирлик эластикликка эга бўлган талабларга ажратилади:
• Агар талабнинг баҳо бўйича эластиклик коэффициенти бўлса, талаб эластик дейилади.
• Агар талабнинг баҳо бўйича эластиклик коэффициенти бўлса, талаб ноэластик дейилади.
• Агар талабнинг нарх бўйича эластиклик коэффициенти бўлса, талаб бирлик эластикликка эга дейилади.

• 21

• Нархга боғлиқ талаб чизиғи

• Ep= -

• a/2

• a/2b

• P, баҳо

• Q= a-bP

• Ep= -1

• Ep= 0

• a

• Q

• a/b

• 22

• Эластикликнинг ўзига хос алоҳида кўринишлари

• P

• D

• P*

• Q

• P

• D

• Q*

• Q

• Абсолют эластик
• бўлган талаб чизиғи

• Эластик бўлмаган талаб чизиғи

Таклифнинг нарх бўйича эластиклиги - бу нархнинг бир фоиз ўзгаришига жавобан, таклиф қилинадиган товарнинг миқдорини фоиз бўйича ўзгаришини билдиради. Бундай эластикликнинг қиймати мусбат бўлади, нима учун деганда, ишлаб чиқарувчилар учун юқори нарх, уларни кўпроқ маҳсулот ишлаб чиқаришга рақбатлантиради.

• Таклифнинг нарх бўйича эластиклиги - бу нархнинг бир фоиз ўзгаришига жавобан, таклиф қилинадиган товарнинг миқдорини фоиз бўйича ўзгаришини билдиради. Бундай эластикликнинг қиймати мусбат бўлади, нима учун деганда, ишлаб чиқарувчилар учун юқори нарх, уларни кўпроқ маҳсулот ишлаб чиқаришга рақбатлантиради.
• бу ерда - товар таклифи; - товар нархи.

• 23

• Талаб эластиклиги нархдан ташқари, даромадга ҳам боғлиқдир. Кўпгина товарларга талаб, истеъмолчилар даромади ошганда ошади. Даромад бўйича эластиклик, бу даромад R(Revenue)ни бир фоизга ўзгариши талаб қилинган товар Q ни неча фоизга ўзгаришини билдиради:

• Товарлар даромадга боғлиқ талаб эластиклигига кўра қуйидагиларга бўлинади: нормал товарлар, агар ER>0 бўлса; юқори категорияли товарлар, агар ER>1 бўлса; қуйи категорияли товарлар, агар ER<1 бўлса.

Индивидуал талаб

• Алоҳида истеъмолчи томонидан билдирилган талаб бўлиб, бозор талаби шаклланиши асосида индивидуал талаб ётади.
• Бозор талаби алоҳида истеъмолчилар талаблари йиғиндисидир.
• Истеъмолчи маблағлари чекланганлиги сабабли унинг олдида доимо танлов масаласи кўндаланг туради.

• Эътиборларингиз
• учун раҳмат !!!