Mikrobiologiya va immunologiya

TUYALAR VA ODAMLAR O'LAT KASALLIG1N1NG LABORATORIYA DIAGNOSTIKASI
Tuyalar va odamlar o'lati qo'zg'atuvchisi (Y.pestis). Yersinia avlodi, Enterobacteriacae oilasiga mansub.
Tuyalar va odamlar o'lati - tabiiy o'choqli kasallik. Tabiiy sharoitlarda kemiruvchiiar qo'zg'atuvchi rezervuari hisoblanadi. Sog'lom hayvonlarni o'tkazuvchilar, birinchi navbatda burgalar zararlaydi. Qishloq xo'jalik hayvonlaridan tuyalar kasallikga ko'proq moyil. Kasallik og'ir intoksikasiya, o'pka, limfa tizimining zararlanishi, septisemiya bilan ifodalanadi.
Patologik material. Laboratoriyaga tekshirish uchun organlar, kemiruvchilar jasadi, bubonlardan (shishgan limfa tuguni) yiring. balg'am, qon yo'llanadi. O’lat materiali bilan faqat maxsus laboratoriyalarda ishlashga ruxsat etiladi.
Mikroskopiya. Surtmalar Gram usulida bo'yaladi, Preparatlarda qo'zg'atuvchi ovoid yoki tayoqchasimon shaklda bo'lib, hujayra o'lchamlari 0,3-0,5x1-3 mkm. Bittadan, ikkitadan, ba'zan qisqa zanjir ko'rinishida joylashadi. Hujayralar gram manfiy, xivchinlari yo'q, spora hosil qilmaydi.
Bakteriologiya. Qo'zg'atuvchi fakultativ anaerob, optimal harorat 28-29°C, pH 7,2-7,4 oddiy oziq muhitlarda yaxshi o'sadi. 37°C da o'stirganda 24 soatdan keyin zich oziq muhitlarda kengish, chetlari to'lqinsimon, markazi bo'rtiq sariq-qo'ng'ir koloniya hosil qiladi. GPBda muhit yuzida parda hosil qiladi, undan iplar osilib tushayotgandek ko'rinadi (stalaktitni eslatadi), probirka tubida donador cho'kma hosil bo'ladi.
Qo'zg'atuvchi glyukoza, maltoza, mannit. galaktoza, arabinoza, ksilozalarni kislotalargacha parchalaydi; jelatinani eritmaydi, indol hosil qilmaydi, katalaza ajratadi.
Kemiruvchilardan olingan materialni tekshirganda, .pseudotuberculosisdan farqlash kerak. Ular Y. pestisdan ureaza hosil qilishi va ramnozani parchalishi bilan farq qiladi.
Bundan tashqari tekshirilayotgan materialda qo'zg'atuvchi va uning antigenlarini aniqlashning tezkor usultari bor: immunofluoressensiya, gemagglyutinasiyani to'xtatish reaksiyasi (GATR), bilvosita gemagglyutinasiyani to'xtatish reaksiyasi, fag titrining onishi reaksiyasi, diffuz presipitasiya reaksiyasi va h.k.
Biosinov. Begona mikroflora tushgan materialdan sof kultura ajratish uchun qo'llaniladi. Buning uchun material dengiz cho'chqalari terisi ostiga yuboriladi.
Begona bakteriyalar bilan ifloslanmagan material esa dengiz cho'chqalarining qorin bo'shlig'iga yuborib zararlanadi. Chirigan material
dengiz cho'chqasi qorin terisining junidan tozalangan qismiga ishqab surtiladi. Natija ijobiy bo'lsa 3-7 kunlari hayvon o'ladi. Uni yorib, ichki organlari bakteriologik tekshiriladi.
Biopreparatlar. EV shtammdan tayyorlangan tirik, quruq o'lat vaksinasi.
Kimyoviy o'lat vaksinasi. O'lat bakteriofagi.