Mikrobiologiya (Ma’ruza matnlari)

B) Ozuqa oqsili, aminokislotalar va vitaminlar sintezi.

 Yetarli 

miqdordagi protein, almashinmaydigan aminokislotalarni, vitaminlarni 

saqlamagan ozuqa foydasiz va samarasizdir. Bunday ozuqani yegan 

mollarda maxsldorlik yegan ozuqasiningqiymatidan ham kam bo‘lishi tabiiy 

hol. Shuning uchun ozuqani to‘yimliligini oshirish maqsadida oqsillar, 

vitaminlar, aminokislotalarni shunday ozuqalar bilan omuxta qilib ishlatish 

lozim. Xayvonlarni oziqlantirishda kavsh qaytaruvchi va kavsh 

qaytarmaydiganlarning organizmida sodir bo‘ladigan mikrobiologik 

jarayonlarga ham e’tibor berish lozim. Kvash qaytarmovchi hayvonlar 

oshqozon bir kamerali, ularda ozuqa asosan ichaklarda xazm bo‘ladi. 

Shuning uchun ular oshqozonida sezilarli mikrobiologik jarayonlar kechmaydi. 

Ular oshqozonida oqsillar shirasi yordamida faqat aminokislotalarga 

parchalanadi va qayta aminlanish bo‘ladi xolos. Bunda lizin, treonin, argninga 

o‘xshash almashinmaydigan aminokislotalar hosil bo‘lmaydi yoki juda kam 

---

hosil bo‘ladi. Shuning uchun bunday hayvonlar rasioniga oqsil, 

aminokislotalar, vitaminlar qo‘shib berish samaralidir. Kavsh qaytaruvchilar 

bunday qilishga uncha muxtoj bo‘lmaydi. Chunki, ularning oshqozon-

ichaklarida yetarli miqdorda mikroorganizmlar bo‘lib, ular ovqat xazm bo‘lishi 

jarayonida zarur aminokislotalarni hosil qilish imkoniyatiga egadirlar. 

Ozuqa oqsili mikroorganizmlar ishtirokida suyuq parafindan, 

uglevodlardan Kandida avlodi vakillari bo‘lgan achitqilar yordamida olinadi. 

Bunda oqsil – vitamin – kompleksi (OVK) hosil bo‘ladi. OVK ni analiz qilish 

uning hayvonlardan olinadigan ozuqa maxsulotlaridan sifat jixatidan 

qolishmasligini isbotladi. Ozuqa oqsillarini mikroblar ishtirokida har xil 

chiqindilar, etil spirti, yogoch chiqindilari, xatto go‘ng va x.k. lardan ham olish 

imkoni bor. O‘zbekistonda xlorellani ko‘paytirib ozuqa qiymatini oshirish 

amalga oshirilgan. Xlorella ham ko‘p oqsil va vitaminlarni ushlaydi. 

Hayvonlarda vitamin S sintezlanadi. Kavsh qaytaruvchilar xazm 

organlaridagi mikroorganizmlar tomonidan vitamin V va K yetarli miqdorda 

hosil bo‘ladi. Ammo ko‘pchilik vitaminlarga hayvonlar muxtojdir. Shuning 

uchun sanoat miqyosida mikrobiologik usullar bilan vitamin V

12

 (asetonbutil 

aralashmasidan) 50

o

S metan bijgishini qo‘zgatuvchilar ishtirokida, vitamin  V

2  

provitamin A, (achitqilar yordamida olinadigan) vitamin D va x.k. larni 

mikrobiologik usulda ishlab chiqarish ozuqa qo‘shiladi. 

V) Shuningdek ozuqaga antibiotiklar ham qo‘shiladi. Ayniqsa jo‘jalarga 

senisillin (200 ming boshga) 40 mg/kg yoki biomisin (20 mg/kg) yemiga 

qo‘shib beriladi. Cho‘chkalar, sogin sigirlar, toylar va boshqa hayvonlar 

rasioniga qo‘shib berilsa, ogirligi ortadi, sut berish, suyak mustaxkamligi ortadi 

va x.k. Mikroblar ishtirokida kormogrizin (streptomiset grissus misellasi 

qo‘shib tayyorlanadi). Vitamisin (streptomitsey auchevertikillatus) kormarin 

(strentomiset aurigiseus), Flavomisin (qo‘zgatuvchi streptomitsey 

bambergiepsis) tayyorlanib ozuqaga qo‘shib beriladi. Ozuqa antibiotiklarni 

tayyorlashda asosan aktinomisetlar kulturasi ishlatiladi.