Mikrobiologiya (Ma’ruza matnlari)

4. Mikrobiologik preparatlarni qo‘llash samaradorligi.

 O‘simliklarni 

oziqlantirishda mineral va organik o‘gitlar bilan birga mikrobiologik 

preparatlardan aniqrogi mikroorganizmlar faoliyatidan foydalanish ham yaxshi 

samara beradi. 

 

a) Azotobakteriyalar yashash sharoiti va faoliyati o‘rganilganidan keyin, 

azotobakteriyalar kulturasi saqlagan preparatlarni yerga kiritishni akademik 

S.P.Kostichev 30-yillarda tavsiya qilgan edi. Azotobakteriyani qo‘llashda 

o‘simliklar ildiziga yuqtirish yo‘li, tuproqga kiritish yo‘li tadqiq etilgan va yaxshi 

natijalar olingandir. 

 

Tuproqni bakterizatsiyalash rizosferada ularning ko‘payishiga va 

o‘simlik yaxshi rivojlanishiga olib keladi. 

 

B) Fosforning organik shakllarini parchalab uni o‘simlik o‘zlashtiradigan 

holatga o‘tkazuvchi spora hosil qiluvchi bakteriyalar (Basillus megaterium) 

ekilayotgan uruglar bilan aralashtirilib tuproqqa kiritilganda o‘simlik 

hosildorligini 10%dan ortiq ko‘payishi mumkin. Bu bakteriya ildiz o‘simlikni 

yaxshilaydi, chunki Bas.megaterium tiamin, biotin, piridoksin, pantoten 

kislotasi, nikotin kislotasi, vitamin V

12

 kabi fiziologik aktiv moddalarni ishlab 

chiqaradi. 

 

V) simliklar azotlik oziqlanishini yaxshilash maqsadida ko‘k-yashil suv 

o‘tlaridan foydalanish ham ko‘p mamlakatlarda o‘rganilgan. Bu mikroorganizm 

---

kulturasini tuproqqa kiritishni algolizatsiya deb nomlangan. Hozirgi kunda 

molekulyar azotni o‘zlashtiradigan 130 turdan ortiq ko‘k-yashil suv o‘ti 

aniqlangan. Bu usuldan O‘zbekistonda ham galla, paxta, pomidor, bodring 

ekilgan joylarda (qator rayonlarda) O‘zbekiston Fanlar Akademiyasi 

mikrobiologiya instituti xodimlaridan alohida bir guruxi samarali  ishlar olib 

borishgan va olib borishmoqda. Algolizatsiya bizning sharoitimizda 

sholchilikda kam o‘tkaziladi, chunki sholiga yetarli miqdorda azotli o‘git 

beramiz. Ammo, Vetnam, Xindiston, Xitoyda ko‘p ishlatiladi. Ular ko‘proq suv 

paparotnigi Azollani shu maqsadda ishlatadilar. Azollani kichikroq suv 

xavzasida ko‘paytirib, uning suspenziyasini suv bilan yuborishadi. Suv yuzi 

azolla ko‘payishidan yashil ko‘rpadek bo‘lib qoladi. Issiq ko‘tarilganda azolla 

o‘ladi (sholi ruvaklash vaqtlarida) minerallashadi. Uni o‘simlik o‘zlashtirish, 

natijasida hosildorlik oshadi. 

 

O‘simliklar hosildorligi oshishida kremniyning ahamiyati ham juda katta. 

Ammo, tuproqdagi alyuminiy silikatlari o‘simlikka o‘zlashtirilmaydi. Uni 

o‘zlashtirish uchun parchalash lozim. Alyumosilikatlar SO

2

 va kislotalar 

ta’sirida parchalanadilar. Shu maqsadda V.G.Aleksadrov Basillus 

mukilaginosus siliksus bakteriyalaridan foydalanishni tavsiya etgan. 

Tekshirishlar «silikat»li bakteriyalar preparati ham samara berganini 

ko‘rsatgan.