Microsoft Word Ўзбекистонда дамли ва зарбли чолғулар ижрочилиги тарихи doc

II Q I S M
 
I K K I N CH I J A H O N U R U SH I D A N K E Y I N G I D A V R D A
D A M L I CH O L G ‘ U L A R I J R O CH I L I G I N I N G R I V O J I
Musiqa san’atining ikkinchi jahon urushidan keyingi yillardagi rivoji 
musiqiy ijrochilik san’atining o‘sishi bilan belgilanadi. Madaniyat rivojining 
muhim bosqichlaridan biri 1948 yili Alisher Navoiy nomidagi opera va balet 
teatrining ochilishi bo‘ldi. Bu teatr o‘zbek va rus opera teatrlari negizida tashkil 
qilindi. 1966 yildan boshlab esa Davlat Akademik opera-balet katta teatri deb 
nomlana 
boshladi. 
Urushdan 
keyingi 
yillarda 
birinchi 
bo‘lib 
P.I.Chaykovskiyning 
«Evgeniy 
Onegin», 
J.Verdining 
«Otello», 
U.Hojibekovning «Kyor ogli», A.Spendiyarovning «Almast» kabi operalar 
qo‘yildi. 
O‘zbek davlat filarmoniyasi simfonik orkestrining ishi ham faollashdi. 
Orkestr jamoalari damli cholg‘ular guruhlarining konservatoriyani bitirgan 
sozandalar hisobiga to‘ldirilishi umum orkestrning ijro madaniyati va 
professional mahoratini oshishiga zamin bo‘ldi. 
A.Kozlovskiy, M.Ashrafiy, M.Nasimov, F.Shamsuddinov, N.Halilov, 
N.Alimov va keyinchalik Z.Haqnazarov kabi mohir dirijerlarning faolligi 
orkestrning professionalligi darajasini oshirishga va repertuarini kengaytirishga 
katta 
ta’sir 
ko‘rsatdi. 
O‘sha 
yillari 
konsert 
dasturiga 
S.Prokofev, 
D.Shostakovich, V.Shebalin, R.Glier, A.Xachaturyan, K.Kujamyarov, F.Amirov 
va boshqa ijodkorlarning asarlari kiritildi. 
Urushdan keyingi dastlabki o‘n yilliklarda konservatoriya damli 
cholg‘ular sinflari shu o‘quv yurtini tugatgan yangi o‘qituvchi kadrlar bilan 
to‘ldirildi. Bular ichida I.V.Loginov (trubachi), U.Rizaqulov (klarnetchi), 
B.Gusakov (goboychi), P.Belyakov (fagotchi), I.F.Feofanov (zarbli cholg‘ular), 
A.V.Malkeev (fleytachi), V.L.Melkomini (goboychi) va boshqalar bor edi. 
Ushbu 
sozandalar 
konservatoriyaga 
kelgunlaricha 
O‘zbekiston 
davlat 
filarmoniyasi simfonik orkestrida yakkaxon cholg‘uchi, o‘rta maxsus o‘quv 
yurtlarida o‘qituvchi bo‘lib ishlab tajriba orttirgan va pishib yetilgan ijrochi 
pedagoglar edi. Bu davrda damli cholg‘ular sinflariga yangi jo‘rnavozlar kelib 
qo‘shildi. Bular L.V.Stankevich, L.I.Kartashevskaya va boshqalar. Ular kafedra 
o‘qituvchilariga ko‘p yillar davomida malakali kadrlar yetkazib berishda o‘z 
yordamlarini ayamadilar. 
Ivan Vladimirovich Loginov (1912-1955)
1
taniqli trubachi, ijrochi-
pedagog, u Toshkent davlat konservatoriyasini tamomlagan. 1939 yildan 
boshlab filarmoniya simfonik orkestrida solist bo‘lib ishlagan. 1941 yili armiya 
safiga chaqiriladi. Undan qaytgandan keyin esa konservatoriyada o‘qishni 
1
I.V.Loginovning bolalik yillari G‘arbiy Sibirning Mixaylovka qishlog‘ida o‘tgan. 1931-1936 yilgacha 
Armiya safida xizmat qilgan. 1937 yilda Toshkent davlat konservatoriyasiga kirgan. A’ lo baholarga o‘qiganligi 
uchun truba cholg‘usi bilan taqdirlangan va unda umrini oxirigacha chalgan. 

---

46 
davom ettiradi va 1946 yili o‘qishni professor V.A.Reyxe sinfida tugatadi. Shu 
yili u orkestr kafedrasida o‘qituvchi sifatida konservatoriyada ishda qoldiriladi. 
O‘zbekiston madaniyati rivojining faol qatnashchisi sifatida unga 1950 yili Oliy 
sovetning faxriy yorlig‘i beriladi. I.V.Loginov yuksak sifatli orkestr sozandasi 
edi. 
Uning 
diqqati, 
badiiy-ijodiy 
intizomi, 
ma’suliyat 
hissiyotining 
rivojlanganligi dirijer tassavurini his qilishdek o‘tkir qobiliyati kabi sifatlari, 
orkestrda birinchi truba partiyasini benazir mazmunli va yuksak artistizm bilan 
ijro qilishi sababli ham orkestrda yuksak madaniyat egasi, tinib-tinchimas va 
katta obro‘ egasi edi. Bu tajribali sozanda shogirdlari bilan mashg‘ulot paytida 
o‘zi chalib ko‘rsatar, ayniqsa asarning murakkab qismlarini qanday ijro etish 
kerakligini amalda ko‘rsatar edi. Bunday tajriba uning o‘quvchilariga ham 
singib borgan. I.V.Loginovning bu tariqa faolligi kafedradagi boshqa 
o‘qituvchilarni ham befarq qoldirmadi. O‘sha davrdagi truba sinfining zerikarli 
o‘quv repertuarini o‘zgartirish va yangilash maqsadida A.Korelli, Y.Gaydn, 
S.Raxmaninov, S.Vasilenko va boshqa kompozitorlar asarlarini truba uchun 
moslashtiradi. Shuningdek, O‘zbekiston kompozitorlarining boshqa cholg‘ular 
uchun yozgan asarlarini trubaga moslab to‘plam tuzadi. I.V.Loginov tomonidan 
yaratilgan truba uchun etyudlar o‘quvchilar repertuaridan muqim joy oldi. 
I.V.Loginov G.Xusainov, N.Lennik, A.Malashin, V.F.Po‘latov kabi 
ko‘pgina talantli shogirdlarni tarbiyalab yetishtirdi. Uning eng asosiy xizmatlari 
shundan iboratki, u truba ijrochiligini Toshkent maktabini yaratdi va 
V.F.Po‘latov davom ettirishini ta’minladi. 
O‘zbekistonda klarnet maktabining shakllanishi talantli sozanda Usmon 
Rizaqulov (1912 yil 10.08 da Samarqand viloyati Jomboy qishlog‘ida tug‘ilgan 
1965 yil 10.01 Toshkentda vafot etgan) nomi bilan bog‘liq. U yoshligidan ota-
onasidan yetim qolib, bolalar uyidan chiqqan va tarbiya topib Respublika 
musiqa madaniyati rivojiga muhim hissa qo‘shgan sozanda ijrochi bo‘lgan. 
Usmon Rizaqulov mahalliy millat vakillari ichida Yevropa cholg‘u 
ijrochiligida yuksak mahoratga erishgan birinchi oliy ma’lumotli sozanda 
hisoblanadi. U dastlab Samarqand keyinchalik Toshkent bolalar uyida 
tarbiyalandi va unda bolalar uyida musiqaga ishtiyoq uyg‘ondi. 1929 yili 
Toshkent musiqa texnikumiga o‘qishga kiradi va o‘qish bilan birgalikda oldin 
yosh tomoshabinlar teatri orkestrida va keyinchalik Muqimiy nomidagi teatr 
orkestrlarida sozanda sifatida ishlaydi. 1933 yili Texnikumni tugatgandan keyin 
radioko‘mita simfonik orkestrida keyin esa filarmoniya simfonik orkestrida 
faoliyat ko‘rsatadi. 1936 yili U.Rizaqulov konservatoriyaga o‘qishga kiradi. 
Ikkinchi jahon urushi davrida u armiya safiga chaqiriladi va harbiy xizmatni 
Toshkent umumqo‘shin komandirlar tayyorlash harbiy bilim yurti orkestrida 
o‘tkazadi. Xizmatdan bo‘shagandan keyin 1948 yili konservatoriyani 
V.Kozolupov sinfida tugatadi va orkestr fakultetida o‘qituvchi bo‘lib yoshlarga 
ta’lim bera boshlaydi. Uning xalq va vatan oldidagi xizmatlari munosib 
taqdirlanib, 1944 va 1953 yillari O‘zbekiston Oliy soveti Prezidiumi faxriy 
yorliqlari va 1950 yili O‘zbeksitonda xizmat ko‘rsatgan artist unvoni beriladi. 

---

47 
1958 yili konservatoriya dotsenti darajasiga yetishadi. 1959 va 1961 yillari esa 
«Mehnatda o‘rnak ko‘rsatganligi uchun» medali bilan mukofotlangan. 
Bu ehtirosli sozanda klarnetining go‘zal, to‘la, jonli va takrorlanmas 
tovushiga ega edi. U.Rizaqulov har tomonlama rivojlangan ko‘p qirrali inson 
bo‘lgan. «Rizaqulovni bilaman u men boshqargan simfonik orkestrda nafaqat 
yetakchi artist, balki talantli sozanda, ijrochilik yutuqlarini o‘z shogirdlariga 
o‘rgatadigan tajribali pedagog sifatida ham o‘zini namayon etgan hurmatli inson 
hisoblanadi» degan mashhur kompozitor va dirijer A.F.Kozlovskiy A.Malkeev 
bilan bo‘lgan suhbatlarning birida. 
U.Rizaqulov shogirdi K.Azimov bilan dars paytida. 
U.Rizaqulovning asosiy o‘qitish tamoyili asarni shaxsan ijro qilib 
ko‘rsatish bo‘lgan. U barcha darslarini bir qo‘lida klarnet ushlagan holda, ba’zan 
kuylab, qiyin joylarini chalib berish yo‘li bilan talabalar oldida keng 
imkoniyatlar ochgan. U doimo klarnet repertuarini boyitish ustida bosh qotirar, 
klarnet uchun moslashtirgan kuylari esa uning yuksak dididan dalolat berardi. 
O‘sha asarlar ichida J.Tartinining skripka uchun sonatalari, D.Kabalevskiy va 
A.Xachaturyanlarning skripka uchun konsertlari, F.Shopenning valslari bor edi. 
U O‘zbekiston kompozitorlari asarlariga alohida e’tibor berar edi. 
Bu ajoyib inson ko‘pgina shogirdlarga ustozlik qilib K.Azimov, 
V.Butusov, 
I.Ruxalis, 
X.Isambaev, 
R.Dementev, 
R.Ibragimov, 
A.Li, 
V.Kurpinskiy, L.Suxov, B.Nemirovskiylarga o‘xshagan yetuk klarnetchi 
sozandalarni tarbiyalab yetishtirdi. 
O‘zbekistonda goboy ijrochiligiga asos solganlardan biri yetuk sozanda va 
pedagog Boris Naumovich Gusakov (1916-1983 Yelizavetgradda tug‘ilgan) edi. 
U 1921 yilda Toshkentga ko‘chib keladi. 1931 yildan 123 artilleriya polkining 

---

48 
musiqa tarbiyalanuvchisi bo‘lib xizmat qiladi. 1934 yili Toshkent musiqa bilim 
yurtiga o‘qishga kiradi. O‘qishni tamomlagandan keyin Toshkent davlat 
konservatoriyasining N.N.Nikolaev sinfiga o‘qishga kiradi va 1941 yili armiya 
safiga chaqiriladi. U Stalingraddan to Pragagacha bo‘lgan yo‘lni bosib o‘tadi. 
Frontdan qaytganidan keyin konservatoriyani tamomlaydi va orkestr fakultetida 
ishda qoldiriladi. Shu bilan birga 1935 yildan 1954 yilgacha O‘zbekiston davlat 
filarmoniyasi simfonik orkestrida solist bo‘lib ishlaydi. 1950 yili uning 
xizmatlari inobatga olinib «O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan artist» faxriy 
unvoni bilan taqdirlanadi. 1954-1958 yillarda Leningrad konservatoriyasining 
opera studiyasida dirijerlik qiladi. 1958 yildan u tanlov asosida Kirov nomidagi 
Leningrad opera-balet teatrining orkestriga ishga qabul qilinadi va 1983 
yilgacha u yerda faoliyat yurgizadi. 
Gusakovning ijrosi o‘ziga xos ifodaliligi bilan ajralib turardi. Ayniqsa 
nozik tovushi, texnik mahorati, yuksak darajadagi til attakasining barcha 
ko‘rinishlarini benazir ijrosi tinglovchilarni lol qoldirardi. B.Gusakov haqida 
o‘sha paytdagi O‘zbek davlat filarmoniyasi simfonik orkestrining bosh dirijeri 
A.F.Kozlovskiy – «Biz o‘zining yuqori artistizmi, nozik didi, intizomi, 
kompozitor fikrini teran anglaydigan yuksak malakali goboychiga egamiz» 
degan edi A.Malkeev bilan suhbatda. Boris Naumovich konsert estradasiga 
goboy uchun noyob bo‘lgan asarlarni olib chiqdi. U yakkaxon goboy uchun 
murakkab bo‘lgan J.Rossinining «Ipak zinapoya» operasi uvertyurasidagi soloni 
qiynalmasdan go‘zal jilolar bilan ijro qilar edi. B.Gusakov o‘zining ijrochilik 
faoliyatini yog‘och damli cholg‘ular kvartetida yakkaxon va tajribali o‘qituvchi 
sifatida ham namayon etgan edi. U o‘z sinfi o‘quvchilari orasida ijodiy muhit 
yaratgan va shogirdlaridan ham tinmay izlanishni talab etar edi. B.Gusakov 
goboy repertuarini kengaytirish uchun ancha ish qildi. U o‘zbek, rus va xorijiy 
kompozitorlar asarlaridan R.Xamraevning «Romans», H.Nishonovning «Piesa» 
va boshqa asarlarni goboy uchun moslashtirdi. Bu xokisor o‘qituvchining 
ishlarini uning shogirdi V.L.Melkomini davom ettirdi. 
Petr Ivanovich Belyakov (1918-1996) konservatoriyaning ko‘zga 
ko‘ringan fagot sinfi o‘qituvchilaridan hisoblanadi. U 1931 yillarda bolalar 
uyida va keyinchalik harbiy orkestrda tarbiyalandi. 1934 yili Toshkent musiqa 
bilim yurtiga o‘qishga kiradi. 1937 yili konservatoriyaga o‘tkaziladi va bir 
vaqtning o‘zida radioko‘mita orkestrida ishlaydi. 1939 yili armiya safiga 
chaqiriladi va 1945 yilgacha xizmat qiladi. 1948 yildan O‘zbekiston davlat 
filarmoniyasining simfonik orkestrida yakkaxon fagotchi bo‘lib ishlaydi. 1953 
yildan konservatoriyada ustozlik qila boshlaydi. Uning el oldidagi xizmatlari 
qadrlanib 1974 yili «O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan artist» faxriy unvoniga 
sazovor bo‘ldi. P.Belyakovning o‘qituvchilik uslubi tajriba sinovidan o‘tgan, 
filarmoniya simfonik orkestrida solist sifatida boy ijrochilik tajribasi, o‘qitish 
metodikasi ijro takomilini rivojlantirishda katta yordam berar edi. U oliy o‘quv 
yurtida qirq yilga yaqin ishlashi davomida o‘ttizdan ortiq fagotchilarni yetkazib 

---

49 
chiqardi. Ularning orasida Q.Berdiev, B.Kuzmin, S.Tursunov, I.Glotev va 
boshqalar bor edi. 
Fleyta cholg‘usining yetakchi ijrochilaridan biri Arkadiy Venyaminovich 
Malkeev (1923 yil 7 fevralda Belorussiyaning Rechitsa uezdida tug‘ilgan) 
bo‘lib, u 1945 yildan 1974 yilgacha O‘zbekiston filarmoniyasi simfonik orkestri 
solisti sifatida faoliyat yurgizdi. A.V.Malkeev ijrochilik faoliyatini o‘qituvchilik 
bilan qo‘shib olib borgan holda 1945 yildan 1967 yilgacha musiqa 
tarbiyalanuvchilar maktab internatida o‘qituvchi bo‘lib ishladi. 1954 yili 
Toshkent konservatoriyasini tugatgandan keyin orkestr fakultetida faoliyat 
yurgizdi. 1951-1956 yillarda M.Ashrafiy sinfida opera-simfonik dirijerligi 
mutaxassisligini o‘qib bitirdi. 1967 yilda A.Malkeevga ijrochilik xizmatlari 
evaziga «O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan artist» unvoni berildi 
A.V.Malkeev (1980 yil). 
1976 yildan 1995 yilgacha konservatoriyaning damli cholg‘ular 
kafedrasini boshqardi. Uning pedagogik tajribasi ijrochi-artistlik amaliyotiga 
asoslangan edi. A.Malkeevning izchil konsert faoliyati urushdan keyingi yillarda 
rivojlandi. U klassik va chet el musiqasiga ko‘p ahamiyat berar, fleyta 
repertuarini boyitishga harakat qilar edi. Uning konsert dasturidan I.S.Bax, 
G.F.Gendel, A.Vivaldi, K.Veber va boshqa kompozitorlari asarlari, romantik va 
zamondosh kompozitorlardan T.Shelyugovskiy, P.Perkovskiy, U.Piston, 
P.Xindemit, A.Onegger, F.Pulenk, B.Martinu kabi ijodkorlarning kuylari o‘rin 
olgan edi. 

---

50 
A.V.Malkeevning dars o‘tish uslubi uning o‘z ustozi V.I.Pavelskiy 
ishlarining davomi bo‘lib, unda o‘quvchining individual sifatlarini namayon 
etish, yosh sozandani har tomonlama yetuk shaxs qilib tarbiyalash tamoyillariga 
asoslangan edi. Zukko pedagog va psixolog bo‘lgan A.V.Malkeev o‘z 
tarbiyalanuvchilari qalbida ijod yolqinini alanga oldirishga, o‘z cholg‘usiga 
nisbatan muhabbat uyg‘otishga juda mohir edi. Uning mashg‘ulotlarida keng 
dunyoqarashi, bilimliligi va simfonik dirijerlik ma’lumoti sezilib turar edi. U 
shogirdlariga hamma vaqt ijodkorlar yo‘nalishlarini aniqlashda, ijro qilinadigan 
asarni chuqur anglashda mohiyatan fikrlashni tinmay uqtirar edi. 
A.V.Malkeev qator fleytachilarni tarbiyalab yetkazdi. Simfonik 
orkestrlarda, Alisher Navoyi nomidagi opera va balet akademik katta teatri 
orkestrida, TurkHO shtab orkestrida chaladigan barcha fleytachilar, Respublika 
o‘rta maxsus o‘quv yurtlari fleyta sinfi o‘qituvchilari uning shogirdlaridir. Ular 
ichida R.Shevnin, H.Isaqov, Sh.Asfendiyarov, N.Ramazanov, A.Ivanov, 
Yu.Sherbanyuk, A.Sayfullaev, R.Suleymanov va boshqalar bor. 
Goboy cholg‘usining yetakchi o‘qituvchilaridan biri Vitaliy Lvovich 
Melkominidir (1936 yili 26.03 Toshkentda tug‘ilgan). U 1936-1941 yillari 
Toshkent pionerlar uyida V.M.Kozolupov sinfida tarbiya oldi. 1939-1941 yillari 
Hamza nomidagi muisqa bilim yurti va 1944 yili konservatoriya qoshidagi 
maxsus musiqa maktabi(hozirgi V.Uspenskiy nomli RMMAL)da o‘qidi. 1947 
yili konservatoriyada oldin N.N.Nikolaev sinfida, u vafot etgandan keyin 
B.Gusakov sinfida ta’lim oldi. 1952 yili Toshkent konservatoriyasini 
bitirganidan keyin, 1960 yilgacha radioko‘mita simfonik orkestrida yakkaxon 
bo‘lib ishladi. U 1954 yildan hozirgi kungacha O‘zbekiston Davlat 
konservatoriyasida goboy va ansambl sinflarida dars berib kelmoqda. Urushdan 
keyingi yillar V.Melkomini faol konsert faoliyati olib bordi. Uning repertuarida 
klassik kompozitorlar asarlari ustun turardi. Goboyining sadolanishi esa 
ijrochining badiiy go‘zal didi, jarangdor tovushi va hissiy sokinligi jihatidan 
o‘ziga xosligi bilan ajralib turadi. Uning mashg‘ulotlari ziyolilarcha boshlanishi 
bilan farq qiladi va shogirdlariga ham shuni singdiradi. Bu ajoyib sozanda, 
orkestr va ansamblning nozik ijrochisi, kafedradagi kvartet va kvintetlarning 
doimiy ishtirokchisidir. V.L.Melkomini konservatoriya bilan birgalikda 
V.Uspenskiy nomli RMMALda ham ishlab 40 yaqin goboychilarni tarbiyalab 
yetishtirdi. Ularning orasida Ye.Goldvext, A.Muhamedov, Ye.Gerbold va 
boshqalar bor. V.L.Melkomini 1968 yilda konservatoriya dotsenti, 2003 yilda 
professor ilmiy darajalarigi ega bo‘ldi. Uning ko‘p yillik samarali mehnatlari 
qadrlanib 2001 yili «O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan yoshlar murabbiysi» 
faxriy unvoni bilan taqdirlandi. 
Urushdan keyingi yillarda konservatoriya damli cholg‘ular sinflarida 
simfonik orkestr solist fagotchilari P.I.Dashevskiy, V.Mulatov, Ch.Xe, 
valtornachilar V.A.Emelyanov va I.A.Krupinskiy (bu taniqli harbiy dirijer 
Turkiston harbiy okrugi orkestrlarining inspektori bo‘lib ham ishlagan) va 
boshqalar bor edi. I.Krupinskiyning shogirdi V.I.Rudenko filarmoniya simfonik 

---

51 
orkestri solisti edi. Shuningdek, trubachilar Teplouxov va A.Ya.Malashinlar 
ham o‘qituvchi sifatida ishlaganlar. 
Keksa avlod o‘qituvchilaridan farqli o‘laroq, yosh pedagoglar orkestrda 
ijrochilik tajribasi bilan birgalikda oliy o‘quv yurtida tahsil ko‘rgan, umumta’lim 
bilimlarini bilishlari bilan ajralib turar va eng muhimi ular o‘sha davrda Moskva 
konservatoriyasi professorlari tomonidan yaratilgan ijrochilikning ilmiy 
metodikasi bilan qurollangan edilar. 
Urushdan keyingi davrda ishlagan damli cholg‘ular pedagoglarining 
xizmatlari shundan iborat ediki, ular o‘zlaridan oldin o‘tgan ustozlarining 
ijrochilik va pedagogik tamoyillarini yanada yuqoriroq darajaga ko‘tara oldilar 
va kelajak avlod o‘qituvchilari uchun zamin yaratdilar. Ular ustozlar avlodining 
uzluksiz zanjirini bog‘lovchi halqasi sifatida o‘z xizmatini bajardilar. 
Damli cholg‘ular ijrochiligi o‘z rivojining yangi bosqichida o‘quv-tarbiya 
va metodik ishlarda hamda boshqa masalalarda aniq va ishni ko‘zini bilib 
rahbarlik qilishni taqozo etgan edi. Bunday yumushlar faqat orkestr kafedrasidan 
mustaqil bo‘lib ajralib chiqqan damli cholg‘ular kafedrasi tomonidan hal etilishi 
mumkin. Shuning uchun ham 1961 yili Orkestr kafedrasi ikkiga: torli, damli va 
zarbli cholg‘ular kafedralariga ajralib chiqdi. O‘sha davrda O‘zbekiston uchun 
zarur bo‘lgan sozanda pedagoglarni samarali tarbiyalashda kafedrani bunday 
mustaqil bo‘lishi zamonaviy yechim edi. Bunday qaror qabul qilinishining 
tashabbuskori ajoyib sozanda, talantli trubachi, kafedrani 15 yil boshqargan 
mehribon ustoz Vasiliy Fedorovich Po‘latov (1920 yil 29.12 da Sirdaryo viloyati 
Forish tumani Rovot qishlog‘ida tug‘ilgan 2000 yil Toshkentda vafot etgan) edi. 
U bolalr uyida tarbiyalangan bo‘lib, musiqaga shu yerda mehr qo‘ygan. 1940-
1942 yilgacha Polant (Turkmaniston) bolalar uyi damli cholg‘ular orkestrini 
boshqaradi. 1942 yili armiya safiga ko‘ngilli bo‘lib yoziladi va vatan urushi 
frontida qatnashadi. 1947 yilda armiya safidan bo‘shab, Toshkent 
konservatoriyasiga o‘qishga kiradi. 1953 yildan o‘qish bilan birgalikda sozanda 
va pedagog sifatida konservatoriyani o‘zida ishlaydi. 1953-1956 yillari Moskva 
konservatoriyasining aspiranturasida M.I.Tabakov va G.A.Orvidlar rahbarligida 
tahsil oladi. 1956 yildan 1994 yilgacha konservatoriyada o‘qituvchi sifatida 
faoliyat ko‘rsatadi. 
V.Po‘latov 1950 yildan 1967 yilgacha Alisher Navoyi nomidagi davlat 
akademik opera va balet katta teatri orkestrida solist bo‘lib ishlaydi. 1963 yilda 
u konservatoriya 
dotsenti 
lavozimiga tayinlanadi. 
1967-1971 
yillari 
konservatoriya o‘quv-tarbiya ishlari prorektori sifatida faoliyat yurgizadi va bu 
davrda o‘qish jarayonini rivojlantirish uchun ko‘p mehnat qildi. Uning 
xizmatlari hisobga olinib, 1977 yili «O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan artist» 
faxriy unvoni bilan taqdirlandi. 1979 yili unga kafedrada birinchi bo‘lib, 
professor ilmiy darajasi berildi. 

---

52 
V.F.Po‘latov (1986 yil). 
Moskva konservatoriyasi tajribasi va an’analariga tayangan holda 
V.F.Po‘latov kafedra faoliyatini, o‘quv va ilmiy metodik jarayonni rejali 
tashkillashtirishda ko‘p ishlarni qildi. V.F.Po‘latov bolalar san’at va musiqa 
maktablarida, o‘rta maxsus o‘quv yurtlarida damli va zarbli cholg‘ular sinflarini 
ochishda jonbozlik ko‘rsatdi. V.F.Po‘latov O‘zbekistondagi dastlabki konsert 
ijrochilaridan bo‘lib, u o‘zining ushbu faoliyatini tolmas targ‘ibotchilaridan edi. 
Ayniqsa urushdan keyingi yillarda O‘zbekiston filarmoniyasi simfonik orkestri 
bilan yakkaxon konsertlar berdi. Respublika radiosiga yozildi. Uning 
repertuaridan truba uchun mashhur asarlar o‘rin olgan bo‘lib, birinchi navbatda 
Y.Gaydn, A.Gedike, S.Vasilenko va boshqa kompozitorlarning konsertlari 
shular jumlasidandir. V.F.Po‘latov ijrosi o‘zining chalinayotgan asar mazmunini 
chuqur ochish bilan birgalikda so‘lim, ifodali tovushi, benazir ijrosi va texnik 
mahorati, umumiy ijro madaniyati yuksak darajada ekanligi bilan ajralib turadi. 
V.F.Po‘latovning mashg‘ulotlari o‘zining metodikasi va uslubining yorqinligi 
hamda o‘ziga xosligi bilan farq qilar edi. Uning sinfini 70 ga yaqin mutaxassis 
bitirgan bo‘lsa ularning ichida Respublika va undan tashqarida ijodiy faoliyat 
ko‘rsatayotgan 
A.D.Selyanin, 
R.M.Gext, 
V.A.Verigin, 
T.M.Semyonov, 
D.Kuchmiy, U.Abdullaev, M.N.Muxiddinov, V.Kucherov, Yu.Parfeonov, 
A.Gadjiev, Yu.Ibragimov, B.Matniyazovga o‘xshagan shogirdlari ko‘pchilikni 
tashkil qiladi. 
Vasiliy Feodorovichning O‘zbekiston damli va zarbli cholg‘ular 
ijrochiligi uchun qilgan xizmatlari beqiyosdir. U konservatoriya damli va zarbli 
cholg‘ular kafedrasi tarixida birinchi bo‘lib truba uchun darslik chop etgan 
(Pulatov V.F. Shkola igri na trube. T., «O’qituvchi», 1979 g.) va professorlik
ilmiy darajasiga yetgan hurmatli ustozlardan bo‘lib qoldi. 

---

53 
1960 yillari kafedraga oldin shu dargohda ta’lim olgan yangi o‘qituvchilar 
guruhi kelib qo‘shiladi. Bular: K.A.Azimov (klarnet), R.R.Safarov (valtorna), 
Yu.V.Kachurin (zarbli cholg‘ular), T.Yu.Fozilov (tuba), V.A.Verigin (truba), 
B.M.Murtazaev (klarnet), G.K.Vergilesov (trombon), B.S.Salixov (klarnet) va 
boshqalar. 
1965 yildan 1983 yilgacha kafedrada tajribali orkestr sozandasi – 
klarnetchi Karim Azimovich Azimov (1926 yil 01.10 Toshkentda tug‘ilgan. 
1983 Toshkentda vafot etgan) faoliyat yurgizdi. 
K.A.Azimov (1977 yil). 
Uning bolalik yillari har xil bolalar uylarida o‘tdi. 1941 yili 
konservatoriya qoshidagi muxsus musiqa maktabi (hozirgi V.Uspenskiy 
nomidagi RMMAL)ga qabul qilindi. 1943 yildan 1949 yilgacha Armiya 
xizmatida bo‘ladi. 1951 yili Toshkent konservatoriyasini tugatadi va Alisher 
Navoyi nomidagi davlat akademik opera va balet katta teatri orkestrida sozanda 
bo‘lib ishlash bilan birgalikda Hamza nomidagi musiqa bilim yurtida klarnet 
sinfida dars bera boshlaydi. 1956 yili konservatoriyani ikkinchi marta 
N.Goldman sinfida opera simfonik dirijerligini tugatadi. 1956-1965 yillari 
Novosibirsk filarmoniyasi simfonik orkestri dirijeri bo‘lib ishlaydi. K.A.Azimov 
Toshkent konservatoriyasi o‘quv-tarbiya ishlarini tashkil qilish jarayoniga 
o‘zining katta hissasini qo‘shdi. Unga 1968 yili konservatoriya dotsenti darajasi 
berildi. Uning sinfida tahsil ko‘rgan o‘quvchilardan O‘zbekistonda xizmat 

---

54 
ko‘rsatgan artistlar B.S.Salixov, N.Saliev, Yu.Gulzarov, V.Kurnitskiy va 
boshqalarni keltirib o‘tish mumkin. 
Urushdan keyingi yillarda konservatoriya qoshidagi o‘rta maktab-
internatga o‘quvchilar qabuli ancha ko‘paydi. Bunda ushbu o‘quv dargohining 
dastlabki direktori O.S.Polikarpova va uning o‘rinbosarlari A.E.Soloveva, 
S.S.Gavrilov hamda keyinchalik rahbar bo‘lgan I.G.Yuldashevalarning 
xizmatlari katta bo‘ldi. Ayniqsa 20 yildan ortiq muddat mobaynida rahbarlik 
qilgan I.G.Yuldashevaning davrida o‘quv-tarbiya jarayoni yuksak darajada 
tashkil qilindi. Bu davrda maktabda ko‘p yillar ishlagan V.A.Belinkiy 
rahbarligida torli cholg‘ular orkestri tashkil qilindi. Damli va zarbli cholg‘ular 
bo‘limida urushdan keyingi davrda ishlagan pedagoglar ichida fleytachi 
F.I.Negovelov va trubachi A.Ya.Kaplan haqida to‘xtalish mumkin. Fillip 
Ivanovich harbiy va opera teatri orkestrida sozanda va pedagog sifatida pionerlar 
saroyi qoshidagi bolalar musiqa maktabida katta tajriba to‘plagan edi. 
Noziktabiat pedagog-psixolog Abram Yakovlevich Kaplan esa o‘zining 
yuksak madaniyati va o‘z cholg‘usini a’lo darajada bilishi bilan o‘quvchilarni 
jalb qila olar edi. U opera balet teatri orkestrida ishlash jarayonida katta tajriba 
to‘plagan bo‘lib, bu tajriba pedagogik faoliyatida juda qo‘l keldi.
1948 yili musiqachi tarbiyalanuvchilar maktab internati birinchi 
bitiruvchilarini hayotga yo‘lladi. Ularning katta qismi armiyaning turli 
orkestrlariga yo‘llanma olgan bo‘lsalar, ba’zilari Moskva konservatoriyasining 
harbiy dirijerlik kafedrasiga o‘qishga kirishdi. Bu maktabning asosiy vazifasi 
harbiy 
damli 
cholg‘ular 
orkestrlarini 
professional 
sozandalar 
bilan 
ta’minlashdan iborat edi. Ushbu o‘quv yurtida taniqli o‘qituvchi-sozanda 
valtornachilardan V.A.Emelyanov, N.F.Pavlovskiylar professor F.F.Ekkertning 
o‘quvchilari bo‘lib, qator valtornachilarni tarbiyalashda jonbozlik ko‘rsatdilar. 
Shuningdek, 
maktab 
tashkil 
qilinganidan 
buyon 
ishlayotganlardan 
trombonchilar: A.M.Avtondilov, A.N.Buligin, A.A.Franskevich, keyinchalik 
kelib qo‘shilgan o‘qituvchilardan fleytachilar A.V.Malkeev, R.Yusupov, 
goboychi N.Kenjibaev, klarnetchilar I.Yesin, F.S.Maxsudov, B.Nemirovskiy, 
fagotchi P.I.Belyakov, trubachilar V.F.Po‘latov, G.S.Kazitsin, trombonchilar 
A.E.Morozov, V.M.Kolesnikov, L.Telyans, tuba sinfini L.A.Kosmodemyanskiy, 
zarbli cholg‘ular sinfini V.I.Parfeonov (Feofanov) kabi ustozlar maktab ijodiy 
o‘qituvchilar jamoasini tashkil qilgan. 
Maktabda orkestr sinfi mashg‘ulotlari juda yaxshi yo‘lga qo‘yilgan edi. 
Maktab orkestrini taniqli harbiy dirijer va kompozitor P.Shpitalniy, opera va 
balet teatri orkestri dirijerlari G.Daniyax, P.Xaliqov va boshqalar boshqargan. 
1956 yili bu o‘quv dargohi maktab-internat shaklida qayta tashkil qilinib, 
O‘zbeksiton xalq ta’limi vazirligi ixtiyoriga berildi. 
Hamza nomidagi musiqa bilim yurti damli cholg‘ular bo‘limi urushdan 
keyingi yillarda keng ko‘lamdagi ishlarni olib bordi. Uning o‘qituvchilar 
jamoasi o‘sha bilim yurtini tugatgan yoshlar bilan to‘ldirildi. Bular goboychi 
B.Gusakov, klarnetchi U.Rizaqulov, trombonchi L.Telyans, zarbli cholg‘ular 

---

55 
bo‘yicha N.Feofanov, fagotchi P.Belyakov, valtornachi R.Ibragimov, tajribali 
o‘qituvchi-ijrochilardan trubachi A.Kaplan, trombonchi V.Kolesnikov va 
boshqalar bo‘lgan. 
1951 yildan to 1980 yilgacha Leningrad konservatoriyasi professori 
A.Parshinning shogirdi N.Kenjibaev bo‘lim mudiri vazifasida ishladi. 1950 
yillari bo‘limda V.Po‘latov (truba), K.Azimov (klarnet), professor A.Kozlov 
sinfida Leningrad konservatoriyasini tugatgan S.Kazakbaev (trombon) dars 
berar edilar. O‘sha yillari ushbu bo‘limning o‘z oldiga qo‘ygan vazifasi opera va 
balet teatri orkestri hamda simfonik orkestrlarni professional sozandalar bilan 
ta’minlash edi. Urushdan keyingi dastlabki yillarda bilim yurti qator damli 
cholg‘uchi sozandalarni yetkazib chiqardi. Ular Respublika va undan tashqarida 
o‘zlarining konsert ijrochilik va pedagogik faoliyatini davom ettirdilar. Bular 
ichida A.Li Samarqand musiqa bilim yurtida, F.Maqsudov musiqachi-
tarbiyalanuvchilar maktab-internatida, I.Yunatanov (bas klarnet), M.Vaystux 
(angl.rojok), A.Levin (bas trombon) filarmoniya simfonik orkestri solistlari, 
R.Gext Moskvadagi musiqa maktablaridan birining direktori kabi sozandalar 
yetishib chiqdi. 
1960 yillarga kelib bo‘lim o‘qituvchilari tarkibi ancha barqarorlashdi. 
L.Suxov (klarnet), A.Selyanin (truba)
1
, X.Isakov (fleyta), Yu.Kachurin (zarbli 
cholg‘ular) kabi o‘qituvchilar ishlari faollashdi. 
O‘sha davrdagi markaziy oliy o‘quv yurtlari ustoz pedagoglaridan 
Yu.Usov, M.Tabakov, B.Dikov, B.Grigorev, S.Levin va boshqalar tomonidan 
ishlab chiqilgan metodika va ko‘rsatmalar asosida Toshkentlik o‘qituvchilar 
o‘rta bo‘g‘inda o‘z ishlarini davom ettirdilar. 
Viloyat bilim yurtlari va bolalar musiqa maktablari bilan muntazam 
aloqalar o‘rnatilishi, o‘quvchilar orasida ichki tanlovlar o‘tkazilishi natijasida 
iqtidorli yoshlarni saralash imkoniyati tug‘ildi. Shunindek, o‘quvchilarning 
mavjud damli cholg‘ular va simfonik orkestrlarda qatnashib amaliyot o‘tishlari 
ularning badiiy-ijodiy intizomi va jamoatchilik ma’suliyatini oshishiga katta 
ta’sir ko‘rsatar edi. Yillar o‘tishi davomida bilim yurti o‘ziga xos an’analarga 
ega bo‘la bordi. Mahalliy mutaxassis kadrlarni tayyorlashga katta ahamiyat 
berila boshladi. Bitiruvchilarning ba’zilari konservatoriyaga kirsa, ko‘pchiligi 
ijrochilik, orkestr solisti va pedagogik amaliyot bilan shug‘ullandi. Bilim yurti 
o‘qituvchilari konservatoriya pedagoglari bilan aloqalarni mustahkamlab, 
ulardan maslahat oldilar va ustoz sifatida ergashdilar. Bularni barchasi 
zamonaviy nazariya va amaliyot talablari yuqori bo‘lgan davrda bilim yurti 
o‘qituvchilariga katta yordam berdi. 
Urushdan 
keyingi 
yillar 
Buxoro, 
Samarqand, 
Namangan 
va 
Respublikaning boshqa viloyatlaridagi bilim yurtlar damli cholg‘ular 
bo‘limlarida ham ancha yutuqlarga erishildi. 1960 yillari Buxoro musiqa bilim 
yurtida faoliyat yurgizgan o‘qituvchilar L.Yusupov (truba) say-harakatlari 
1
A.Selyanin L.Sobinov nomidagi Saratov konservatoriyasi damli cholg‘ular kafedrasi dekani bo‘lib 
ishlagan. 

---

56 
tufayli bitiruvchilar saviyasi ancha yuksala bordi. Shu davr ichida Buxoro 
musiqa bilim yurtini 200 dan ortiq damli cholg‘ular ijrochilari bitirib chiqdi. 
Shular ichida O‘zbekiston va Qoraqalpog‘istonda xizmat ko‘rsatgan artist, bilim 
yurtini tuba sinfini tugatgan Mansur Sa’dullaev ham bor edi. 
Bu yillari Namangan musiqa bilim yurtida yosh yangi mutaxssis 
o‘qituvchilar jamlandi. 1950 yillarda G.S.Xusanov, M.Ibragimov, E.M.Eminov, 
1960 yillari V.Ellistratov, V.A.Bokov, 1970 yillari B.Muhitdinov va boshqalar 
yoshlarga san’at sirlarini o‘rgatdilar.Ushbu o‘quv yurtidan shu davr ichida 200 
dan ortiq damli cholg‘ular ijrochilari yetishib chiqdi. Ularning ichida 
G.S.Xusayinov sinfida tarbiya topgan G.K.Vergilesov bor edi. 
Samarqand musiqa bilim yurtida damli cholg‘ular bo‘limi 1950 yilda 
tashkil qilindi. Dastlabki yillari harbiy dirijer sozandalardan M.A.Zaberjer, 
F.Ya.Liss, saksofonchi A.I.Brim, trubachi A.M.Dubovenko kabi o‘qituvchilar 
faoliyat yurgizishgan. 1955 yili Moskvadagi Gnesinlar nomidagi musiqa 
pedagogika institutini truba cholg‘usi bo‘yicha T.N.Dokshitser sinfini tugatib 
B.M.Belskiy keladi. Boris Mixaylovich bu yerda damli cholg‘ular orkestrini 
boshqardi va uzoq yillar davomida uning rahbari bo‘lib qoldi. Bu tolmas ijodkor 
orkestr musiqasining targ‘ibotchisi sifatida bilim yurtida damli cholg‘ular 
orkestrini tashkil qiladi. U orkestrni alt, tenor, bas cholg‘uchilari bilan 
ta’minlash uchun damli cholg‘ular bo‘yicha bir yillik tayyorgarlikdan o‘tgan 
bayanchilarni jalb qildi. Ushbu orkestr bilan bilim yurti tadbirlarida, shuningdek 
shahar va viloyat miqyosidagi bayram va sayllarda xizmat qildi. 
B.M.Belskiy bo‘limda metodik ishlarni keng rivojlantirdi. Bo‘lim 
o‘qituvchilari seminar va konferensiyalarda o‘quv jarayonini takomillashtirishga 
doir dolzarb masalalar bilan chiqishlar qilar va shular ichida Toshkent 
konservatoriyasini tugatganlardan A.N.Li ajralib turar edi.
Bilim yurti damli cholg‘ular bo‘limi o‘z faoliyati davomida 200 ga yaqin 
sozanda kadrlarni tarbiyalab yetkazdi. Bular ichida truba, klarnet va trombon 
cholg‘ulari bo‘yicha tugatganlar katta ko‘pchilikni tashkil qiladi. Buning sababi 
mazkur cholg‘ular bo‘yicha nufuzli ustozlar mehnat qilganligidandir. 
Bitiruvchilar ichida I.Z.Dimont, A.Z.Dimont, L.R.Telyanslar 1954 yili 
bilim yurtini bitkazib, Toshkent davlat konservatoriyasini tugatadilar va 
Turkiston harbiy okrugi ansambli, filarmoniya simfonik orkestri va keyinchalik 
Hamza nomidagi musiqa bilim yurtida ishlaganlar. G.Xersonskiy 1956 yili bilim 
yurtini tamomlab Moskva konservatoriyasiga o‘qishga kiradi. 1963 yili 
o‘tkazilgan butunittifoq yosh ijrochilar tanlovida I o‘rinni qo‘lga kiritadi. U 
Davlat simfonik orkestri solisti bo‘lib ishlash bilan birgalikda Moskva 
konservatoriyasi qoshidagi markaziy bolalar musiqa maktabida trombon sinfi 
bo‘yicha dars bergan. 
Valtornachi I.Z.Dimont Moskva konservatoriyasini tugatgandan keyin 
Olma-Ota konservatoriyasida o‘qituvchi bo‘lib ishlagan. A.Z.Dimont esa 
Toshkent konservatoriyasini tugatgandan keyin shahar garnizoni orkestri dirijeri 
sifatida xizmat qildi.

---

57 
Bilim yurtini tugatganlar turli teatr va konsert tashkilotlarida musiqa 
maktabi, Akademik litsey va kollejlarda faoliyat yurgizmoqdalar. 
Hozirgi Farg‘ona musiqa kolleji 1957 yili musiqa bilim yurti sifatida 
tashkil qilingan. Buning sababi O‘zbekistonning aholi zich yashaydigan 
hududlaridan biri bo‘lgan Farg‘ona vodiysida sozanda mutaxassislarni 
yetishmasligi edi. Birinchi yili damli cholg‘ular bo‘limiga 2 nafar o‘quvchi 
qabul qilingan. Ushbu bo‘limni Toshkent konservatoriyasini bitirgan 
Ye.M.Gulyaev boshqargan. U qisqa davr ichida damli cholg‘ular bo‘limini 
o‘qituvchi kadrlar bilan ta’minlash va 1949 yilda ochilgan bolalar musiqa 
maktabiga o‘quvchilarni jalb qilgan holda, bilim yurtiga tayyorgarlik ko‘rgan 
o‘quvchilarni qabul qilishni tashkillashtirish ishlarida jonbozlik ko‘rsatdi. 
Buning natijasida simfonik orkestr ham tashkil qilindi. Ushbu harakatlar tufayli 
Farg‘ona shahri va Marg‘ilonda musiqiy hayot jonlandi. Ushbu orkestrlar 
musiqa maktablarida, Gorkiy nomli drama teatrida va boshqa joylarda katta 
konsert tashviqot ishlarini yurgizib, musiqa targ‘ibotiga katta hissa qo‘shdilar. 
O‘sha paytda bo‘limda tajribali o‘qituvchilar S.S.Gavrilov, va trubachi 
G.N.G‘iyosovlar faoliyat yurgizib ko‘pgina sozandalarni tarbiyalab yetkazdilar.
Urushdan keyingi yillarda iqtisodiyot va madaniyatning keskin 
rivojlanishi, aholi sonining gurkirab o‘sishi natijasida o‘rta maxsus o‘quv 
yurtlarining shu jumladan musiqa bilim yurtlarining ham ochilishiga talab 
kuchaydi. 
1960 yili Japaq Shomurodov nomidagi Nukus musiqa bilim yurtining 
tashkil qilinishi O‘zbekiston hukumatining avtonom Respublika musiqa 
madaniyatini yuksaltirishga bo‘lgan harakatlaridan biri edi. Bilim yurti ochilgan 
yiliyoq damli cholg‘ular bo‘limi tashkil qilindi va unda Toshkent 
konservatoriyasini bitirgan o‘qituvchilar yoshlarga ta’lim bera boshladilar. 
1962 yili Matyusuf Xarratov nomidagi Urganch musiqa bilim yurti taniqli 
kompozitor O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan san’at arbobi Rahmon 
Ollaberganov tashabbusi va tashkilotchiligida ochiladi. Bilim yurti ochilishining 
dastlabki yilidanoq damli cholg‘ular bo‘limi faoliyat ko‘rsatadi. Bu bo‘limda 
Toshkent konservatoriyasini 1955 yili bitirgan E.A.Mo‘minov (klarnet), 
keyinchalik V.M.Klyuchnikov (tormbon), A.G.Maslikov (klarnet), A.Gadjiev 
(truba, shu bo‘limni 20 yil davomida boshqargan), E.Najmiddinov (valtorna), 
M.Yaqubov, B.Matyoqubov, M.Sobirov (klarnet), A.Matniyazov (goboy) va 
boshqa o‘qituvchilar faoliyati ibratlidir. Bu dargohda uning direktori Q.Musaev 
tashabbusi bilan simfonik orkestr tashkil qilinib, bilim yurti sahnasida 
«Nurxon», «Zaharli hayot» kabi musiqali daramalar qo‘yildi va ularga simfonik 
orkestr jo‘rlik qilar edi. Shu davrgacha bo‘limni 100 dan ortiq mutaxassislar 
bitkazgan. Ular ichida A.Gadjiev musiqachilar tayyorlash maktab-internati, 
O‘zbekiston davlat sirki orkestri hamda Hamza nomidagi kollejda va 
B.Matyoqubov mazkur kollejda ishlab kelmoqdalar. 
Oltmishinchi yillari tashkil qilingan bilim yurtlari ichida 1965 yili 
ochilgan To‘xtasin Jalilov nomidagi Andijon musiqa bilim yurti ishlari samarali 

---

58 
bo‘ldi. Dastlabki yillar damli cholg‘ular bo‘limida uch nafar o‘qituvchi ishlagan. 
Bular valtorna va truba sinfi bo‘yicha T.I.Semenov (Toshkent konservatoriyasini 
V.F.Po‘latov sinfida tugatgan) bo‘lib, u yaxshi tashkilotchi o‘qituvchi edi. 
Uning to‘satdan vafot etishi samarali ishni to‘xtatdi. 1970-yillarga kelib bu 
bo‘limda fleytachi A.Ro‘ziev, valtornachi L.E.Shtengauer, trombonchi 
V.A.Pogrebnoy (bo‘lim boshlig‘i) kabi o‘qituvchilar faoliyat yurgizdi. 
1960-yillari Respublika musiqiy hayotida simfonik musiqa targ‘iboti 
ancha o‘sdi. Berilgan konsertlarning repertuari ancha kengaydi. Toshkentda 
G.Maler, I.Stravinskiy, P.Xindemit, A.Onegger, J.Gershvin, B.Britten kabi 
kompozitorlarning simfonik asarlari birinchi bor ijro qilindi. 1964 yili 
Rossiyaning O‘zbekistonda o‘tkazilgan dekadasi Respublika madaniy hayotida 
katta voqea bo‘ldi. Bu dekadada rus va sovet kompozitorlari asarlari ijro qilindi. 
Bunda 
xalq 
artistlari, 
taniqli 
dirijerlar 
Yu.Fayer, 
A.Melik-Pashaev, 
N.Raxlinlarning ishtiroki katta ahamiyatga ega bo‘ldi. 
Shu yillari Moskva konservatoriyasining professori RSFSR xalq artisti 
G.A.Orvidning Toshkentga kelishi, uning konservatoriya kichik zalida konsert 
berishi va ayniqsa bu konsertda ko‘pchilikka tanish bo‘lmagan asarlarni yuksak 
mahorat bilan ijro qilishi, muxlislarda katta ta’ssurot qoldirdi. Bu asarlar: 
P.Xindemit
– 
Sonata 
N.Platonov
– 
Poema 
J.Enesku 
– 
Afsona 
M.Milman
– 
Sonata 
J.Absil 
– 
Uchta ertak 
Yuqoridagi N.Platonov va M.Milmanlarning asarlari ijrochi bilan 
hamkorlikda yaratilgan va unga bag‘ishlangan kuylar bo‘lib, G.Orvidning 
indvidual qirralarini aks ettirgan. Uning cholg‘uni benazir mahorat bilan 
chalishi, truba tovushining keng miqyosi Toshkentlik tinglovchilarni maftun 
etdi. 
G.A.Orvid Toshkentda bir qancha konsertlar berdi. Bundan tashqari 
konservatoriya truba sinfi talabalari bilan ochiq darslar o‘tkazdi va «Truba 
cholg‘uchilik san’atida tovush hosil qilishning ob’ektiv qonuniyatlari» 
mavzusida ma’ruza o‘qidi. 
RSFSRda xizmat ko‘rsatgan artist, Moskva konservatoriyasining 
professori T.A.Dokshitser Toshkentda ikki marta bo‘ldi. Birinchisi 1965 yili 
filarmoniya 
simfonik 
orkestri 
bilan 
gastrolda 
bo‘lib, 
Y.Gaydn 
va 
D.Arutyunyanlarning konsertlarini ijro qildi. Ikkinchi marta 1967 yili katta teatr 
gastrollari paytida teatr orkestri bilan keldi va konservatoriya katta zalida 
I.Gummelning konserti va J.Gershvinning «Blyuz ohangidagi rapsodiya»sini 
(truba uchun o‘zi moslashtirgan) ijro qildi. Ayniqsa uning koservatoriyada 
o‘tkazgan ochiq darslari va «Damli cholg‘ular ijrochisining o‘z ustida mustaqil 
ishlashi» nomli mavzudagi ma’ruzasi barchada katta ta’ssurot qoldirdi. 
Katta teatrning bu gastrollari davrida uning orkestri sozandalari bilan 
konservatoriya talaba va o‘qituvchilari bir qancha uchrashuvlar o‘tkazdilar. 

---

59 
Orkestr sozandalaridan butunittifoq tanlovlari laureatlari klarnetchi L.Mixaylov, 
fagotchi V.Bogoradlar chalgan asarlar yuksak mahorat bilan ijro qilinganligi 
e’tirof etildi. Ayniqsa L.Mixaylov tomonidan I.Stravinskiyning yakka klarnet 
uchun uchta piesalari talqini, V.Bogorad tomonidan K.M.Veberning konsertini 
birinchi qismi va V.Kuprevichning «Rondo»sini ijrosi tinglovchilar tomonidan 
juda yaxshi kutib olindi. 
Moskvaning mashhur sozandalari tomonidan berilgan konsertlar mahalliy 
hamkasblari va o‘quvchi yoshlar uchun katta amaliy va namunaviy ahamiyatga 
ega bo‘ldi.