Microsoft Word XXI asrda islom ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
24
oldi; endilikda ma'rifat o‘z yo‘lida davom etishi va so‘nib, postmodernizmga aylanishi 
mumkin, G'arb zamini, uning eng ziyoli va muhtaram badiiy ijod vakillari 
ta'kidlayotganiday, o‘z faoliyatini ruhdan fikrga, tanaga - insonning ichki dunyosiga,
endi esa uning keraksiz mahsulotlari, masalan, odamning kayfiyatini buzuvchi 
traektoriya tomon burdi. Biroq, shunga qaramasdan, tanazzulning davomiyligini kuzatish 
uchun galereyalarga borishning o‘zi ulkan saboqdir. U bizga nafaqat yangi dunyoni 
yoqtirmasligimizni, qolaversa, biz uni o‘zimiz yoqtirmasligimizni xush ko‘rmasligimizni 
ham eslatib turadi. Biz o‘zimizning dunyoqarashimiz bilan G'arb elitasining dunyoqarashi 
o‘rtasida haqiqiy bog‘liqlik mavjudligini his qilamiz: biroq bunday bog‘liqlikning umri 
qisqa ko‘rinadi. Biz murosasiz emasmiz va o‘rtadagi ko‘prikni buzib tashlaganimiz yo‘q. 
Biz insoniyatning 99 foiz tarixi davomida tan olingan me'yorlarga rioya etyapmiz. Bu 
o‘rinda aqldan ozar darajaga yetgan G'arb murosasizlik qilyapti. Va yana bemaza vizual 
kakofoniya, narsalar mohiyatini tasodifiy anglay bilishni ham kuzatish va bu hol 
taxminan vahiyona shiddat bo‘lishi ham mumkin. G'arbning 20-asrda yashab ijod qilgan 
deyarli barcha badiiy ijod namoyandalari o‘zlarining dunyodagi diniy qarashlarning 
qaroqchisi va uning boshboshdoq, muayyan shaklsiz va bema'ni vorisini tasvirlovchi 
sifatidagi madaniy ahvolidan yetarli darajada voqif edilar. Biroq ularning ayrimlarigina 
muqobil yo‘llarning ham ishonchli ekanini tan olishdi, xolos va Yevropa madaniyatining 
irqchilik va islomofobiyasi ta'qibidan omon qolgan undan ham ozroqlari islomning 
ulug‘vorligi va teranligini anglab yetishdi.
Shunday kishilardan biri, rus rassomi Kazemir Malevich edi. Malevich 20-asrning 20-
yillari boshlarida Iosif Stalin shaytoniy hokimiyatining xarobalardan oyoqqa turishiga 
xizmat qilish uchun o‘zaro to‘qnash kelgan minglab diniy, mistik, ateistik yoki estetik 
isyon harakatlari avj olgan rus inqilobi paytlari yashab ijod qildi. U vaqt bir necha qisqa 
va shiddatli mavsum davomida mamlakatning o‘tmishdan meros bo‘lib qolgan diniy va 
shohona ierarxiyasining loshi nafaqat adolatli, qolaversa, ma'naviyatga asoslangan 
qarashlarga yo‘l ochish uchun yo‘ldan supurib tashlanganday tuyulgan edi.
Yosh so‘lqanot rassomlar hokimiyat oldiga rassomlikning barcha reprezentatsional
[42]
shakllarini yo‘qotishi xususida talab qo‘ya boshladi. Ular to‘g‘ri ta'kidlaganiday, tasviriy 
san'at tomoshabinga bosim o‘tkazadi. U yoshlikni qarilikdan, boylikni yo‘qchilikdan ustun 
qo‘yadi, o‘zining diniy mohiyatiga ko‘ra, odamlarga jinsi va irqiga qarab jannat va'da 
qiladi. O'shanda quyidagi inqilobiy qo‘shiq to‘qilgan edi: 
Oq ofitser qo‘lga tushsa, 
Uni urasiz 
Rafaelga kelsak, 
Muzeylar devorlarin 
Nishon olmoq mavridi keldi, 
To‘plar og‘zidan 
O'tmish sarqitiga o‘tlar ochaylik!
Bundan bolsheviklarning o‘zi ham dahshatga tushgan edi. Ular ishlab chiqarish san'atini 
ommaviy targ‘ibort vositasi qilib olgandi. O'sha vaqtda Stalin va uning vorislari 
sotsialistik realizmday qo‘pol uslubga va sotsializm tongiga nigoh tashlayotgan 
baquvvat dehqon erkak va ayollarning tasvirlariga homiylik qilgan va uni qo‘llab-
quvvatlagan edi. Renessans davrining odamga sig‘inish va titanizmi qayta tiklandi; hatto 
erkinlik istagi ham yo‘q qilindi.

---

XXI asrda Islom: Postmodern dunyoda qiblani topish. Timoti J. Uinter