Microsoft Word XXI asrda islom ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
103
qolmaydi. Qur'onda bu hol yahudiy bo‘lmagan payg‘ambarlarning namunali hayotini 
esga olish orqali isbotlab beriladi
[301]
. Unda ta'kid etiladiki, «har bir qavm uchun (Alloh 
yo‘liga) yetaklovchi - hidoyat qilguvchi bordir" ("Ra'd" surasi, 7-oyat) va "har bir ummat 
ichida ham albatta bir ogohlantiruvchi - payg‘ambar o‘tgandir"("Fotir" surasi, 24-oyat), 
yoki shunga o‘xshash "Aniqki, Biz har bir ummatga: "Allohga ibodat qilinglar va 
shaytondan yiroq bo‘linglar", degan vahiy bilan bir payg‘ambar yuborganmiz" ("Nahl" 
surasi, 36-oyat). Hatto hadisda ham Allohning payg‘ambarlari soni aniq keltiriladi, ya'ni 
Odam Atodan Muhammadga qadar bir yuz yigirma to‘rt mingdan kam bo‘lmagan 
payg‘ambar o‘tgan
[302]
, deyiladi.
Insonlarning gunohlardan forig‘ bo‘lishiga oid ekspansiv
[303]
ilohiy strategiyani bunday 
anglash yoki yanayam aniqroq qilib aytganda, dunyoning ibtidosi gunohdir, degan
ko‘zqarashdan yiroq va unga fojia tusini bermaydigan Qur'on soteriologiyasining o‘sha 
gunoh deb atalayotgan narsani "hosilni yig‘ib olish" yoki "najot" (
faloh
) deb 
tushunishida katta hikmat bor. Klassik ekzegetikada tasdiqlangan va takomilga 
yetkazilgan qur'oniy qarashga ko‘ra, na dinlarning o‘ziga xosligi va na turli-tumanligi 
yuzasidan tortishib o‘tiradigan narsaning o‘zi yo‘q; aslida, dinning o‘zi bitta (
ad-din
), 
turli e'tiqodlar esa uning bo‘lak va tarmoqlaridan boshqa narsa emas. Rahm so‘zi Kitobni 
boshdan-oyoq bog‘lab turgani va bitiklar ilgari ham "nozil qilingani" tufayli yangi ilohiy 
tashabbusning o‘zidan oldingi bitiklarga nisbatan olg‘a siljish bo‘lgani mutlaq yoki 
so‘zsiz hodisa deb qaralmaydi. Go‘yo unda insoniyat va Alloh o‘rtasidagi 
munosabatlarning yangicha ko‘rinishi taklif etilmagan emish. Islom uchun Qur'ondan 
oldingi tarix tarixdan oldingi davr hisoblanmaydi. Insoniyat tugal "najotga erishish" 
uchun hazrati Muhammadni kutib o‘tirishi shart emasdi.
Mana shu Allohning o‘z karamini darig‘ tutmay, tarixni va dunyo xaritasini ishonchli 
belgilar bilan adolatli taqsimlaganini anglab yetishdir. O'sha belgilar Yaratganning o‘ziga 
ishoradir. Alloh taolo Qur'onda bot-bot takrorlanadigan o‘zaro hurmatga izn beradi. U 
musulmonlardan ahli kitobga qarata: "Bizlar o‘zimizga nozil qilingan (Qur'on)ga ham, 
sizlarga nozil qilingan (Tavrot va Injil) ga ham iymon keltirganmiz. Bizlarning ilohimiz 
ham, sizlarning ilohingiz ham Bir (Iloh)dir"
[304]
deb aytishini talab etadi. Esakk va 
boshqalar to‘g‘ri qayd etganiday, Qur'onda mana shu mazmundagi sof plyuralizmga 
yaqin turuvchi oyatlar ko‘plab uchraydi. Xususan, "Moida" surasining 44
-
48-oyatlari 
musulmonlarga, qaerda bo‘lmasin, boshqa e'tiqod vakillariga duch kelsa, ular bilan 
o‘zaro munosabatda qo‘llanma vazifasini o‘taydigan premodern
[305]
diniy hujjatdir. 
Unda yahudiy payg‘ambarlariga va "hidoyat va nurga to‘la" Isoga nozil qilingan kitoblar 
maqtaladi, Muhammadga esa o‘sha din vakillari orasida Qiyomat kuni barcha diniy 
tafovutlarni ko‘rsatib, ularga oydinlik kiritgunga qadar Alloh nozil qilgan narsalar bilan 
hukm qilish buyuriladi.
Mana shu oyatlar, to‘g‘ri talqin qilingan paytda, ikkita maqsadni ko‘zlaydi: birinchidan, 
yahudiy-xristian payg‘ambarlarini Muhammadning ularga muzaffar voris ekanini 
tasdiqlash uchun tan olish va, ikkinchidan, uning dinining oldingi ko‘rinishlari (
iudaizm, 
xristianlik - Tarj
.) ning omon qolgan himoyachilari ustidan "qo‘riqchi"