Microsoft Word XXI asrda islom ziyouz com doc

(al-Vadud) 
sifatida insoniyatni yaratgan zot butun 
bashariyatga narigi dunyoda omad tilaydi. Qur'onda bunday deyiladi: "Ey mo‘‘minlar, 
yoppasiga itoat (
silm
)ga kirishingiz!"
[207]
va: "Alloh kimni hidoyatga yo‘llashni iroda 
etsa, uning ko‘ksi (qalbi)ni islom uchun (keng) ochib qo‘yadi"
[208]
. Shunday ekan,
Qur'ondagi adolatli hayot kechirishga o‘tish tushunchasi tasodifiy hollardan biri emas, u 
musulmon kishining Allohga erishish jarayoniga munosib bo‘lish uchun to‘siqlarni yengib 
o‘tish va kurashishday bir umr davom etadigan jo‘shqin holatda yashashini nazarda 
tutadi. Musulmonchilikda "Isoda" bo‘lish, shuning barobarida, emin bo‘lish kafolatini 
olishning ma'nodoshi yo‘q, chunki musulmonlar uchun soteriologiya Qutqaruvchining o‘z 
gunohlarini yuvish uchun qurbon berishini emas, aksincha, chin e'tiqodli kishining 
e'tiborni chalg‘ituvchi narsalarga qarshi kurashishi va bevosita tavajjuh hissini tuyushini 
anglatadi. Binobarin, musulmon konversiyasiga oid rivoyatlarning ayrim izchil 
xususiyatlaridan biri -cheksizlikni tusmollash va bosqichma-bosqichlikdir. Islomni yangi 
qabul qilganlarga qarata aytiladigan so‘z mana bulardir: "Sizlar jangda g‘alaba 
qozondingiz; endi g‘alabani mustahqamlashingiz kerak". "Qayta tug‘ilganlar" yoki bir 
dindan ikkinchisiga o‘tishning psixotropik ko‘rinishi g‘ayritabiiydir. Dinga yangi kirgan 
kishilar assimilyatsiya va taqlidning sust jarayoni xususida ko‘p gapiradi, bu jarayonda 
ratsional isbot muhim ahamiyat kasb etadi, deb qaraladi
[209]
. 
Qur'on soteriologiyasining musulmoncha "konversiya" iborasini yoki uning 
islom
ni 
mustahkamlaydigan yana bir jihatini ham tushunish lozim bo‘ladi. An'anaviy nuqtai 
nazardan islomda Avgustinning 
conversio
sidan ko‘ra ehtiros kamroq va u 
omadliroqdir, chunki u insoniyatning ozod bo‘lish tarixini samovot va ruh hukmdori 
bo‘lgan xudo hamda yer va tanada ustunlik qiluvchi shayton o‘rtasidagi ulkan qarama-
qarshilik deb tushunmaydi. Islomda ibtidoiy gunoh tushunchasi yo‘q, uning 
antropologiyasi umumiy jihatlari bilan lotin otalar xristianligi, binobarin, Akvinas, Lyuter 
va G'arb an'anasining asosiy qismidan ko‘ra ravvinlar iudaizmiga yaqindir. Buning ziddi 
o‘larak, unda Matfey Foks «ibtidoiy xayrli duo»
[210]
deb atagan narsaga yaqin aqida 
bor va u, xilqat xoliqdan ajralib chiqqan, degan tushunchani rad etadi. Inoyat inson 
bolasiga xos xususiyatdir, u maxluqlar orasida yuqori o‘rinni egallaydi, hadisga ko‘ra: 
«har bir bola o‘zining chin tabiati (fitrati) bilan tug‘iladi, faqat ota-onasi uni yahudiy, 
xristian yoki zardushtiyga aylantiradi». Bu aqida xususida Qur'onning «A'rof» surasidagi 

---

XXI asrda Islom: Postmodern dunyoda qiblani topish. Timoti J. Uinter