Microsoft Word XXI asrda islom ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
79
Musulmon dunyosi va tarixida ayollarning vazifasi turli-tuman bo‘lib kelgan.
Dehqon jamoalarida ayollar tashqarida ishlaydi; shahar zodagonlarining ahli ayoli esa 
aksariyat hollarda uyda bo‘ladi. Biroq hozirgi kunda ijtimoiy makon qat'iy ravishda 
jinssizlanib bormoqda, bu hol erkak va ayollarning nim zohidona kiyimlarida ko‘zga 
tashlanmoqda, bu makonda erkaklarning kiyimi aksariyat hollarda oq bo‘lsa, qora rang 
keng ma'noda ichkarining, Ka'baning va, binobarin, ilohiy Layloning belgisi bo‘lib, 
ayollikni ifoda etadi. Uy, ya'ni xususiy makonda ushbu belgilarning ahamiyati qolmaydi 
va uy ham, xuddi ijtimoiy makon qat'iy bo‘lgani va qutblangani singari, rang-barang 
bo‘lib qoladi. Jinsni muqaddas deb bilishni rad etadigan va tasodifiy shavqni 
qo‘zg‘atuvchi ishoralardan zavq oluvchi modernizm ijtimoiy makonni rang-barang qilish 
orqali "uy" deb hisoblaydi va ma'lum bir jins vakillariga nisbatan kamsitish deb 
qaraluvchi jinsga qarab ajratish qoldiqlariga qarshi urush e'lon qiladi. 
Shariat diskursining boshqa jihatlari ham izoh berishni talab etadi. Islom 
qonunshunosligi - fiqhning batafsil shartlarini bir-bir ko‘rib chiqish, islomning jinslar 
tenghuquqliligi xususidagi qarashlari mantiqan to‘g‘ri bo‘lsa-da, rol va huquqlarning 
tengligini qaror toptirish mutlaqo teskari natija berishi mumkinligini individual misollar 
bilan tushuntirish bizning vazifamizga kirmaydi. Bunday loyiha, yaqinda Haifa Javod 
urinib ko‘rganiday, alohida bir kitob bo‘lishi mumkin edi; biz bir necha namunaviy 
masalalarni sharhlab berish bilan chegaralanishimiz zarur. 
Balki musulmon jamiyatlarining eng ko‘p ko‘zga tashlanadigan xususiyatlaridan biri 
ayollar uchun an'anaviy bo‘lgan kiyim kiyish masalasidir. Ko‘pincha insonning shariat va 
musulmonlik qadr-qimmati erkaklar uchun ham alohida kiyim kiyishni nazarda tutishi 
esdan chiqib qoladi: musulmonlarning butunlay an'anaviy jamiyatlarida erkaklar jamoat 
joylarda sochini yashirib yuradi hamda qo‘l va oyoqlarigina ko‘rinib turadigan uzun va 
keng kiyim kiyadi. Ammo musulmon qonunchiligida ularning 
avrat
i aniq belgilab 
qo‘yilgan: erkaklar badanining kamida kindigidan tizzasigacha bo‘lgan qismini yopib 
yurishi kerak. Ayollar esa hadisga ko‘ra, yuzi, qo‘llari va tovonlaridan boshqa hamma 
joyini yopib yurishlari lozim. 
Yana ayollarning 
hijob
deb ataluvchi kiyimi ma'lum ma'noda «o‘qishni qiyinlashtiruvchi 
yashirin matn» hisoblanadi. G'arblik ba'zi bir feminist missionerlar buni patriarxat va 
ayolning kamtarona bo‘ysunuvchanligi ramzi deb biladi. Musulmon ayollar esa bunga 
o‘ziga xoslik deb qarashadi: 1970 yillarda shohga qarshi namoyishga chiqqan ko‘plab 
dunyoviy ayollar hijobni aynan shuning uchun va bo‘ysunmaslikning ashaddiy bayrog‘i 
sifatida kiyib olgan edi. Frants Fanon
[186]
1950-yillarda jazoirlik ayollar frantsuzlar 
hukmronligiga qarshi norozilik belgisi sifatida hijob kiyib yurishganini qayd etgan edi. 
Biroq misrlik mutafakkir Safinaz Kozim aytganiday, hijob boshqa ayollar uchun yarim 
feministlikning tasdig‘i sifatida qaralishi kerak. O'zining nazokatini jamoatchilikka ko‘z-
ko‘z qiladigan ayol «ko‘z bilan o‘g‘irlash» deb ataluvchi narsadan zarar ko‘radi, ya'nikim, 
notanish bo‘lgan erkaklar uning ruxsatisiz ruxsoridan bahra olishi mumkin. Ayol jismoniy 
mavjudot sifatida yuzini to‘sish orqali faqat oilasi yoki ayollar jamiyatigagina o‘z 
malohatini namoyish qilish sharafiga muyassar bo‘ladi. Hijobga zamonanaviy hayotning 
noqulay ob-havo sharoitida qo‘l keladigan axloqiy yomg‘irpo‘sh deb qarash islomiy ayolni 
an'ana yoki mazmundan emas, balki xo‘jako‘rsinga bo‘ladigan hasham va erkaklarning 
tasodifiy ko‘z zinosidan erkin deb hisoblash imkonini beradi. Ayollarning patriarxal bezak 
yoki huquqlardan mahrum bo‘lishiga feministlarning e'tirozi va bu hol ularning maqomini 

---

XXI asrda Islom: Postmodern dunyoda qiblani topish. Timoti J. Uinter