Microsoft Word XXI asrda islom ziyouz com doc

«Jinsiyat tarixi»
ning 2-jildida ko‘rsatib berganiday, sir-sinoatli dinlardan olgan. 
Islomning ijtimoiy tarixida ham shunga o‘xshash zanglash holati ro‘y berdi, deyish 
mumkin. Biroq, tanqidiy ko‘z bilan qaraganda, bu holat kichikroq bir miqyosda bir necha 
sabablarga ko‘ra ro‘y berdi, shu bois unga juda ehtiyotkorlik bilan yondashish kerak 
bo‘ladi.
Birinchidan, yuqorida zikr etilganiday, muqaddas bitiklarning erkak jinsini ilohga olib 
borib bog‘lashini inkor qilish ayollarga bo‘lgan nafratning bahs talab qilmaydigan asosiy 
an'anasidan mahrum qildi. Ismlar doktrinasi har bir mavjudotning juft qilib yaratilgani 

---

XXI asrda Islom: Postmodern dunyoda qiblani topish. Timoti J. Uinter 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
76
namunasidir, insoniyatning teomorfizmdan tuzalishi jinsning germafroditizm
[180]
foydasiga yo‘qolib ketishiga sabab bo‘lishi mumkinligi xususidagi g‘oyani istisno qildi. 
Aksincha, teomorfizmdan tuzalish jinsning tuzalishi ekani tushunarlidir. 
Ikkinchidan, ko‘pgina cherkov otalari «ayol» kalimasini istakning metonimiyasi (bir 
so‘zni uning ma'nosiga yaqin bo‘lgan boshqa bir so‘z bilan almashtirish) deb bilgan; 
cherkov otalari izmidagi xristianlikning doimiy ravishda nikohsizlikni uylanishdan ko‘ra 
afzal bilishi ayollarga bo‘lgan munosabatning o‘zgarishiga olib keldi. Albatta, bu 
masalada andoza sifatida Isoning o‘zi olinar, keyin cherkovni tasavvur va talqin qilish 
uchun uning suratidan foydalanilar edi. Buning mutlaq aksi bo‘lgan islom esa somiylar 
payg‘ambarligining ibtidoiy, shuningdek, Sulaymonga xos ko‘pxotinlilik va qahramonlik 
andozasini qo‘llab-quvvatlar edi. Jioffrey Parrinder ko‘rsatib berganiday, jinsiyatga ijobiy 
munosabatda bo‘lgan dinlar ayollarga tegishli axloqiy me'yorlarga yuqoriroq maqom 
berishga moyildir; biz ushbu risolaning 4-bobida ko‘rib o‘tganimizday, ayollar tanasi va 
ruhining avvalboshdanoq mavjud bo‘lishi islomning ma'naviy hayotiga hech qanday zaha 
yetkazmaydi.
Shuningdek, poklik xususidagi mavjud qonunlarga tuzatishlar kiritish islom aqidalariga 
xos xususiyatdir. Ayollar ko‘pincha ularni o‘zlariga nisbatan qattiq nafratning ifodasi 
yoki nafratni avj oldiruvchi vosita deb bilishadi. Bunday hol xristianlik mazhablarida 
mavjuddir, buni rus an'anaviy pravoslav cherkovining hayz ko‘rgan ayollarning 
Prichastie
[181]
ga yo‘latmay taysallashida ko‘rish mumkin. Bunday odatlar iudaizmda 
yanada murakkabroqdir. Bu dinda hayz ko‘rgan ayol har oyning yarmidagina yuqoridagi 
kabi tadbirlarda qatnashishi mumkin. Uning poklanishi uchun maxsus hammomga borib, 
g‘usl qilish talab etiladi.
Bu juda ko‘hna va keng tarqalgan taqiq ko‘rinishidir va shunga javoban qilinayotgan 
ishdir. Ba'zi bir ibtidoiy jamiyatlarda ayollar hayz ko‘rish paytida erining hovlisidan 
haydab yuboriladi: Efiopiyadagi Galla qabilalari hayz ko‘rgan ayollarni maxsus 
chaylalarga joylashtiradi. Ayrim davlatlar qonunchiligida hatto bugungi kunda ham, hayz 
ko‘rish ayollarning xulq me'yorlarini sezilarli tarzda buzadi, deb yozib qo‘yilgan. Masalan, 
zamonaviy frantsuz qonuni hayz ko‘rishdan oldin ro‘y beradigan favqulodda tanglikni 
vaqtinchalik aqldan ozish ko‘rinishi deb tasnif qiladi.
Islom ham ushbu ko‘hna va, shuningdek, somiylarcha taysallash holatini ancha kuchsiz 
va hukm bo‘lmagan bir tarzda saqlab qolgan. «Baqara» surasining 222-oyatida 
quyidagilarni o‘qiymiz:
Sizdan hayz haqida so‘raydilar. Ayting: «U ko‘ngilsiz narsadir. Bas, hayz paytida 
ayollaringizdan chetlaningiz va to poklanmagunlaricha ularga yaqinlashmangiz! 
Buning ma'nosi nima ekani sunnatda oydinlashtirilgan. Jumladan, hadisda bunday 
deyiladi: 
Oysha joyidan sakrab turib nari ketganida Rasululloh bilan bir ko‘rpada yotgan edi. 
Rasululloh undan: «Nima bo‘ldi? Qon ketyaptimi?» deb so‘radi. Oysha, ha, dedi. Ul zot: 
«Belingdagi bog‘ichni sirib bog‘la-da, kelib joyingga yotaver», dedi. 

---

XXI asrda Islom: Postmodern dunyoda qiblani topish. Timoti J. Uinter