Microsoft Word XXI asrda islom ziyouz com doc

geçekondus
, Jazoirdagi 
bidonvilles 
(kambag‘allar 
yashaydigan xaroba kulbalar) da qishloqlardan shahardagi moyanadan umid qilib ko‘chib 
kelgan kishilar noqonuniy uylar qurib oladi.
Bu kishilar siyosat bilan mutlaqo qiziqmaydi. Ularning 
avliyo
larni an'anaviy tarzda 
hurmat qilish orqali dinga e'tiqod qilishini hamma biladi. Ammo ularning farzandlari 
xususida bunday deb bo‘lmaydi. Farzandlarning ma'lumoti yuqoriroq bo‘ladi, ular ba'zan 
biror universitetga ham kirib o‘qiydi va u yerda ilm-fan, tibbiyot yoki muhandislikdan 
ta'lim oladi, so‘ngra tobora shishib borayotgan demografiya ish joyidan siqib chiqargani 
tufayli ishsiz qoladi. Ular shaharning an'anaviy sinflar sistemasida o‘ziga o‘rin topolmay, 
yangi ichki quvg‘inlar sinfi safiga qo‘shiladi. 
Ular o‘ziga uy topish uchun ichkariga yuzlanadi, ammo otalarining dinidan qoniqmaydi.
Qishloq zaminidan yulib olingani uchun ularning bo‘yni sohibi tariqatlar va avliyolarning 

---

XXI asrda Islom: Postmodern dunyoda qiblani topish. Timoti J. Uinter 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
150
maqbaralari va (diniy) marosimlar tarmog‘iga ega bo‘lgan dehqonlarcha e'tiqodga yor 
bermaydi. Yoshlarning nazarida bu tarmoqqa intellektual vazminlik va siyosiy sa'y-
harakat yetishmaydi, shuning uchun ular boshqa bir yo‘nalishga yuz tutadi.
20-asrning 60-yillari oxiriga qadar bu yot sinf goh marksizm, goh ahmoqona va irqiy 
jihatdan faol bo‘lgan millatchilikka asoslangan baasizm
[503]
dan dardlariga darmon izlar 
edi. Baasizm hozirgi kunda ham Suriya va Iroqdagi rejimlar hukmronligini ta'minlab 
kelmoqda. Ammo 1967 yilgi urushda "Arab milliy ishonchi" partiyasi mag‘lubiyatga 
uchragach, uning o‘rniga boshqa biror partiya yuzaga kelishi kerak edi. Uning o‘rniga 
vahhobiylik deb nom qozongan sekta paydo bo‘ldi. Bu hol yoshlar uchun ayni muddao 
edi.
Vahhobiylik 18-asrning oxirlarida Markaziy Arabiston cho‘llarida islohot harakati sifatida 
vujudga kelgan edi. Bu mintaqa hamisha olis bir joy bo‘lib yo favqulodda zaif diniy 
e'tiqod, yoki bo‘lmasa, toqatsiz din sofligi uchun kurashi bilan ot qozonib kelgan. 
Islomning dastlabki asrida Tamim mahalliy qabilasi ekstremist xorijiy
[504]
lar sektasi
uchun ko‘plab yoshlarni o‘z tarafiga og‘dirib oladi. Ular o‘z sektasiga mansub bo‘lmagan 
kishilarni kofir deb bilar va ularni zudlik bilan o‘ldirish kerak deb hisoblar edi. Gunohga 
yo‘l qo‘ygan har bir musulmon kofir deb e'lon qilinar va o‘limga hukm etilar edi.
Yaqin Sharqdagi xorijiylik harakati hijriy 3-asrga kelib, inqirozga yuz tutdi. Ammo 
vahhobiylar mana shu tamoyilni qayta tiriltirdi. Uning asoschisi Muhammad ibn al-
Vahhob, musulmon dunyosi majusiylikka yuz tutdi, deb hisoblab, tez orada yangi davlat 
barpo etdi. Dinning o‘ta sofligi tarafdori bo‘lgan vahhobiylar nazarida, xudojo‘ylikning 
mavjud an'anaviy shakllari musulmonlarning siyosiy inqiroziga sabab bo‘layotgan edi. 
Ular Alloh avliyolarga e'tiqod qilgan va Ul zotning o‘ziga bevosita emas, Rasululloh orqali 
iltijo etib, namoz o‘qigan (