Microsoft Word xulqi ogishgan bolalar psixologiyasi



Download 184,43 Kb.
bet29/62
Sana30.12.2021
Hajmi184,43 Kb.
#93606
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   62
Bog'liq
xulqi ogishgan bolalar psixologiyasi663

Suitsidlar tipologiyasi


Suitsidlar uchta asosiy guruhga bo`linadi: qaqiqiy, namoyishkorona va yashirin [6, 12, 17]. qaqiqiy suitsid yetarli darajada kutilmagan ko`rinsa-da, to`satdan bo`lmaydi, o`lish istagiga yo`naltiriladi. Bunday suitsidga ruqiy ezilgan kayfiyat, ruqiy azoblanish qolati yoki shunchaki qayotdan kyetish qaqidagi fikr yo`ldoshlik qiladi. Shu bilan birga atrofdagilar bunday qolatni syezmasliklari mumkin. qaqiqiy suitsidning boshqa xususiyati qayot mazmuni yuzasidan muloqaza va kyechinmalar hisoblanadi.

Namoyishkorona suitsid o`lish istagi bilan bog’liq emas, o`z muammolariga e'tiborni qaratish, yordamga chorlash, dialog olib borish usuli hisoblanadi. Bu o`zicha shantaj urinishi ham bo`lishi mumkin. Ushbu qolda o`lim bilan tugash mash'um tasodif oqibati hisoblanadi.

Yashirin suitsid (byevosita o`z-o`zini o`ldirish) – uning byelgilariga qat'iy javob byermaydigan, biroq o`sha yo`nalish va natijaga ega bo`lmagan suitsidal axloqning turi. Bu lyetal natijaning yuqori eqtimolligi bilan birga boruvchi harakat. Bu axloq yuqori darajada xatarga, qayotdan kyetishdan ko`ra o`lim bilan o`ynashishga yo`naltirilgan. Bunday odamlar “shaxsiy xog’ishi bo`yicha” qayotdan ochiq kyetishni emas, suitsidal shartlangan axloqni tanlaydilar. Bu avtomobilda xatarli safar, sportning ekstryemal turi yoki xavfli biznyes bilan shuqullanish, qizqin nuqtalarga ixtiyoriy sayoqat, kuchli giyohlarni istye'mol qilish, o`z-o`zini ajratib qo`yish.

Shu bilan bog’liq qolda tanatolog E. Shnyeydman [25] shaxsning ikki tavsifini farqlaydi: suitsidallik va lyetallik. Suitsidallik o`z-o`zini o`ldirishning individual xavfi dyemakdir. Lyetallik odamning o`zi umuman, uning o`z dyestruktivligi uchun xavf darajasi bilan bog’liq.

Suitsidal axloq turlarini tasniflashdagi farq ko`rib chiqilayotgan ryeallikning turli-tuman shakllarini aks ettiradi. A. G. Ambruychyuv ajratadi: o`z-o`zini o`ldirish – qaqiqiy suitsidlar, o`z-o`zini o`ldirishga urinish esa – tugallanmagan suitsiddir. Brukbyenk suitsid qaqida maqsadli o`z-o`zini o`ldirish kabi, parasuitsid qaqida esa o`lim oqibatisiz maqsadli o`z-o`ziga zarar yetkazishday gapiradi. A.Ye.Lichko fikriga ko`ra, o`smirlardagi suitsidal axloq namoyishkorona, affyektiv va qaqiqiy bo`ladi. Ye. Shir quyidagicha farqlaydi: qasddan qilingan suitsidal axloq, yengib bo`lmas, ambivalyentli, impulsiv va namoyishkorona [12, 128-b.].

E. Dyurkgyeym [19, 239-b.] o`z-o`zini o`ldirishni shaxsning ijtimoiy xususiyatlariga bog’liq qolda turlarga bo`ldi. «Anomik» o`z-o`zini o`ldirish shaxs va uning atrofidagi muqit o`rtasida oqir kyelishmovchilik natijasida sodir bo`ladi.

«Fatalistik» o`z-o`zini o`ldirish shaxsiy tragyediyalar qolarida o`ringa ega, masalan, yaqinlarining o`limi, ishga layoqatlilikni yo`qotish, baxtsiz syevgi.

«Altruistik» o`z-o`zini o`ldirish boshqa odamlar yoki yuqori maqsadlar uchun sodir etiladi. Nihoyat, «egoistik» o`z-o`zini o`ldirish notinch vaziyatlar – nizolar, nomaqbul talablardan kyetish hisoblanadi.

V.A.Tixonyenko [19], o`lish istagining darajasini inobatga olgan qolda suitsidal urinishlarni axloqning bir nyecha bog’liq turlari bilan to`ldirdi. Birinchidan, o`lish maqsadini namoyish qiluvchi o`z maqsadiga ega bo`lgan namoyishkorona-shantajli suitsidal axloqni ajratadi. Ikkinchidan, muallif faqat u yoki bu organni zararlash bilan chyeklanuvchi va o`lim qaqidagi tasavvurlarga umuman yo`naltirilmagan o`z-o`zini zararlar yoki a'zolarga zarar yetkazish qaqida gapiradi. Uchinchidan, bunday axloq shunchaki baxtsiz qodisaning natijasi bo`lishi mumkin.

Shunday qilib, suitsidal axloq tashhisi o`limni istash darajasini aniq baholashga asoslanmoqi zarur. Masalan, yelkaoldini piska bilan o`zi kyesishini quyidagi qolatlarga kiritish mumkin:



  1. agar oxirgi maqsad qon yo`qotishdan o`lish bo`lsa, qaqiqiy suitsidal urinish qatoriga;

  2. agar maqsad atrofdagilarga o`lish maqsadini namoyish qilish bo`lgan bo`lsa, namoyishkorona-shantajli suiqasd razryadiga;

v) agar maqsad jismoniy oqriqni qis qilish yoki giyohiy kayf qolatini qon yo`qotish bilan kuchaytirish istagi bilan chyeklansa, o`z-o`ziga zarar yetkazish;

g) agar, masalan, o`z-o`zini kyesish byema'ni fikr bo`yicha “qondan shaytonni quvib chiqarish” maqsadini qo`ygan bo`lsa baxtsiz qodisaga.

har bir qodisaning navbatdagi noyobligiga qaramay o`z-o`zini o`ldirish qator umumiy tavsifnomaga ega. Suitsidal axloq, qoidadagiday, qayotiy vaziyatlar va yetakchi ehtiyojlar frustratsiyasining stryessogyenli xaraktyeri bilan birga boradi. Suitsidyent uchun quyidagilar xaraktyerli: azobga dosh byera olmaslik, vaziyatdan chiqishni izlash, vaziyatning umidsizligi va shaxsiy zaiflikni boshdan kyechirish, shaxsning suitsidga ambivalyent munosabati, anglangan ryeallikni noto`qri talqin qilish – muammoda qotib qolganlik, “tonnyel ko`rishi”. Bularning barchasi tanlovni “suitsid”ga qochib borishgacha toraytiradi. Bunda suitsidal axloq, qoidadagiday, qayotning umumiy stili va shaxsiy ko`rsatmalarga mos kyeladi.


Download 184,43 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   62




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish