|
Kammuhtojlik fyenomyeni
Zamonaviy nuqtai nazarlarga muvofiq oila nafaqat tobye axloqning sodir bo`lishida, balki quvvatlanishida ham aqamiyatli rol o`ynaydi. qarindoshlarning
o`zlari garchi ryeal tarzda azoblansalar-da, ko`pincha addiktni ko`tarilishga qo`zqaydigan turlicha psixologik muammolarga ega bo`lishlari mumkin. Addiktning qarindoshlaridan oila a'zolaridan kimdir addiktiv axloqni uzoq muddat saqlagan qolda, birinchi navbatda, jiddiy muammolar paydo bo`ladi va kammuhtojlik qolati rivojlanadi. kammuhtojlik tushunchasi ostida shaxsdagi salbiy o`zgarishlar va oila a'zolaridan kimningdir tobye axloqi oqibati tushuniladi [2, 17]. qarindoshlarning psixologik qolatida aniq ko`rinuvchi jaroqatli o`zgarishni qo`zqatuvchi oilaning tobye a'zosi va qarindoshlari (ko`pincha ota-onasi) o`rtasidagi o`zaro munosabatlar nazarda tutiladi. Bu nafaqat oiladagi janjalli vaziyatni samarali qal qilishga, balki tobyelikni yengish jarayoniga ham to`sqinlik qiladi. kammuhtojlik muqtojlikni qo`llab-quvvatlaydi. Shunday qilib, kammuhtojlik – bu oilaviy psixologik muammolarning yopiq doirasidir.
Masalan, giyohlarga tobye bo`lib qolgan o`smirlarning ota-onalari giyohlarni istye'mol qilish jarayoniga tortilgan bo`lishi mumkin. Ularning barcha oilaviy qayoti bolaning giyohlarni qabul qilish sikli atrofida aylanadi. Oila miflar, o`zaro navbatma-navbat va'dalar va illyuziyalar bilan yashaydi. Navbatdagi ko`tarilishdan kyeyin o`smir samimiy afsuslanadi. U o`z gunoqini silliqlashga tayyor va oliyqimmat va'dalar byeradi. Ota-onalar evaziga “zaif” o`smirlar bilan yaqinlik hissiyoti va umidni olgan qolda eng daqshatlisi ortda qoldi dyeya o`zlarini qayta va qayta aldashga tayyordirlar.
Boqlanib qolish muammosi bilan to`qnash kyelganda oila juda turli-tuman oilaviy miflar, proyektsiya, muammoni inkor etish, yolqizlikni kuchaytiruvchi muammo qaqida indamaslik va boshqa muqofaza tizimlarini quradi. qarindoshlari o`zlari anglamagan qolda addiktni ko`tarilishga itaradilar. “Istye'mol qilmagan” muddatda oilada asta-syekin zo`riqish, xavotir o`sadi, shubha va gumonlar kuchayadi. Nihoyat, zo`riqish shunday yuqori bo`ladiki, kimdir chiday olmaydi – ko`tarilishni anglatuvchi janjal chiqaradi. hammasi qayta takrorlanadi.
Paradoksal tarzda, biroq addiktsiya oilani mutyelik ob'yekti bilan kurashda jipslashtiradi, u yaqinlik illyuziyasini byeradi.
kammuhtojligi bo`lgan oilada rollar va javobgarlikning taqsimlanishi buzilgan. Addikt o`z harakatlari uchun javobgarlikni juda kam qollardagina o`ziga oladi. U sodir bo`layotganlar uchun barcha aybni boshqalarga yuklaydi. Va Nihoyat qarindoshlar unga faqat – addiktsiyani qoldirib, addiktning qayoti uchun bor mas'uliyatni o`zlariga qabul qiladilar.
kammuhtojlik munosabatlari doirasida ovoz chiqarib aytilmaydigan “o`zaro kyelishuv” – “myen syening istye'mol qilishingga ko`z yumaman, buning evaziga syen uni, buni qilasan” vaziyati bo`lishi ham eqtimol. Shunday qilib, xotin erining ichkilikka ruju qo`yganligini, qachonki, masalan, qandaydir sovqa yoki pul olganida yutib kyetishi mumkin.
“Parallyel tarzda mavjud bo`lish” tipidagi munosabat ham bo`lishi mumkin. Addikt va oila a'zolarining har biri o`z qayoti bilan yashayotgan kabi tutadilar va bir birlarining muammolariga mutlaq aralashmaydilar. Bunday munosabatlar aniq alohida sharoit, avtonom yashashga amal qiluvchi masofali oilalardagina mumkin.
Oila a'zolari yotoqxonada turganday yashaydilar. Ularda faqat bitta umumiy masala mavjud – uydan axlatni chiqarib tashlamaslik.
Munosabatlar tipidan qat'i nazar kammuhtoj oilalar a'zolarining o`zlarini qis qilishlari yomonlashadi. Oila a'zolari quyidagi o`zgarishlarga duch qilinadi:
shaxsiylik yo`qoladi, istye'molga fiksatsiya sodir bo`ladi;
addiktning axloqi oilaning boshqa a'zolarining hissiy qolatini to`liq byelgilaydi;
shiddatlilik,aybdorlik, umidsizlik affyektlari ustunlik qiladi;
o`z-o`zini baholash va o`z-o`zini qurmatlash kyeskin pasayadi, masalan “biz yomonmiz, biz hamma narsada aybdormiz” hissiyoti kyeladi;
yolqon turi kuchayadi: qurbon («nima uchun myenga shunday qiynoqlar»), qutqaruvchi («myen uni myenga nima bo`lishidan qat'i nazar qutqaraman»);
hissiy myeros bo`lib qolish va apatiya qolati qis qilinadi; yolqizlanish boshlanadi;
surunkali stryess fonida qyech so`zsiz salomatlik yomonlashadi: somatik kasalliklar zo`rayadi, ruqiy azoblanish qolati rivojlanadi.
Ruqiy azoblanish qolati nafaqat ishga qobiliyatni pasaytirishi bilan, balki o`zini qis qilishni yomonlashtirishi bilan ham xavflidir. Ruqiy azoblanish qolati suitsidal axloqni uyqotadi. Shunday qilib, tobye axloq muammosi oilaviy buzilishgacha kyengayadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
