Microsoft Word xulafoi roshidiyn ziyouz com doc

IDORALARI 

 

Umar ibni Hattob davrlarini ko‘zdan kechirsak, u janobni ikki qarama-qarshi, 

qattiqqo‘llik va adolat sifati bilan imtiyoz etilganliklarini ko‘ramiz. Bir qo‘llariga darralarini 

tutib, ikkinchi qo‘llarida esa adolatni ushlab davlatni idora etardilar. Bu xususda shunday 

muvaffaqiyat qozondilarki, tarix u janobni eng zo‘r siyosiylardan hamda eng adolatli 

xukmdorlardan sanaydur. Biror kishiga jabr yohud biror munosabatsiz gunoh ish qilgan 

kim-sa, qanday darajadagi kishi bo‘lmasun Umarning darralaridan qutula olmasdi. Shu 

sababli Umar xalifalik qilgan davrlarida boshboshdoq arab sardorlari, cheksiz hur 

imtiyozlarni sevuchi amal-Dorlar podachi qo‘lidagi yuvosh qo‘ylar kabi intizomli bo‘lib 

qolgandilar. 

Umar ibni Hattob raiyatni qattiqqo‘llik bilan boshqarsalarda halq u janobdan mamnun 

hamda rozi edi. Chunki adolatlari hech bir kishini nohaq jabr chekuviga imkoniyat 

bermasdi. Zero, Umarning qattiqqo‘lliklari dastavval asosan o‘zlarining ma’muriyatlariga 

va davlat arboblariga tegishli bo‘lgandi. Hazrati Umar amaldorlarni xalqqa qay tariqa 

muomala qilayotganlarini kuzatish bilan birgalikda yana yeyish-ichish va kiyinish kabi 

shaxsiy ishlarida ham nazorat o‘rnatgandilar. Ularni oddiy kiyinishlikka, ortiq darajada 

dunyoga berilib ketmasliklariga, yeyish-ichishda ham maishatbozlik qilmasliklariga amr 

etardilar. Biror viloyatga voliy tayin etadigan bo‘lsalar, unga izvoshda yurmaslikga, 

qimmatbaho kiyimlar kiymaslikga, yeyish-ichkshda haddan oshmaslikga, hojatli kishilar 

uchun eshigini doim ochiq tutmoqlikni tavsyya etardilar. «Men sizlarni xalqning mol-

mulkiga, taniga va obro‘siga xo‘jayin qilganim yo‘q, balki sizlarni ularga namoz o‘qib 

berishlikka va o‘rtalarida adolatni o‘rnatishlikka amaldor qildim», der edilar. Voliylarni 

bunday qattiq nazorat ostida tutishlarining sababi, ular odmi kiyinish va oddiy hayot 

kechirishliklari bilan isrofsiz yashash bobida xalqqa namuna bo‘lishlari, hamda dabdabali 

turmushga o‘rganib qolib, pora olishga o‘tib ketmasliklarini ko‘zda tutganlaridan edi. 

O’zlari qattiqqo‘llik ko‘rsatsalarda, ammo qo‘l ostilaridagi amaldorlarga xalqqa 

yumshoqlik ila muomalada bo‘luvlarini tavsiya etardilar. Shu sababli yumshoq ko‘ngil 

kishilarni voliy tayin etardilar. Bir vaqt Abu Muso Ash’ariy bir kishini aroq ichganligi 

uchun jazo berib, bunga qo‘shimcha yana sochini qirdirib, yuziga kuya surkatib ko‘chada 

---

Xulafoi roshidiyn. Rizouddin ibn Faxriddin