Microsoft Word Xitoy tilida vaqt kategoriyasi

II BOB. XITOY TILIDA SO‘Z TURKUMLARIDA VAQT 

KATEGORIYASINING IFODALANISH XUSUSIYATLARI 

1. Ot, olmosh, fe’l, sifat so‘z turkumlarida vaqtni ifodalovchi 

so’zlarning xususiyatlari 

Vaqt kategoriyasining ifodasi xitoy tilidagi barcha so‘z turkumlari 

tarkibida uchraydi. Albatta, yuqorida qadimgi xitoy tilidan vaqtni ifodalovchi 

so‘zlarning tadrijiy jarayoni tahlili shuni isbotlaydiki, bunday so‘zlarning 

aksariyat katta qismi ravish so‘z turkumiga xos. Shu o‘rinda vaqtni anglatuvchi 

so‘zlarning zamonaviy xitoy tili tizimida so‘z turkumlaridagi ifodasi va ularning 

miqdoriy tahlilini ko‘rib chiqsak. 

Grammatik funksiyaga muvofiq, so‘zlarni ikkita mustaqil so‘zlar va 

xizmat qiluvchi so‘zlarga bo‘lish mumkin. Mustaqil ma’noga ega so‘zlar gap 

bo‘laklari vazifasini bajara oladilar va odatda to‘liq leksik ma’noga egadir. 

Mustaqil so‘zlar o‘z o‘rnida quyidagi yetti turga bo‘linishi mumkin: ot (vaqt va 

o‘rin-joyni ifodalovchi so‘zlar), fe’l, sifat, son, hisob so‘z, olmosh va ravish.  

Mustaqil ma’noga ega bo‘lmagan so‘zlar (xizmat qiluvchi so‘zlar), odatda, 

mustaqil ravishda gap bo‘lagi vazifasini bajara olmaydi va asosan har xil 

grammatik ma’nolarni, modallikni yoki his-tuyg‘ularni bildiradi. Xizmat 

qiluvchi so‘zlar quyidagi besh turga bo‘linadi: old ko‘makchi, bog‘lovchi, 

yordamchi so‘zlar, taqlidiy so‘zlar va undov so‘zlar

67

.