Microsoft Word +web texnologiya doc

w PrnperJies

j*kJ MiJJU ®

S=IS=I Siltil _4

БЙ F₀M Lisr

Suwret 7. SHriftler dizimi

Suwret 8. SHriftler o’lshemi dizimi




Esletpe. I. WWW -xaliq araliq tor o’zi ne ushin jaratilg’an edi? Dunya juzinin’ qalegen jerindegi qalegen kompyuterden paydalaniwshi adam qalegen HTML dokumentin oqiy aliwi ushin! Sol sebepten HTML belgili bir standart shriftlerdan paydalaniwdi na’zerde tutadi. Bunday shriftler ha’r bir Internet paydalaniwshisinin’ kompyuterinde ornatilg’an, sonin’ menen birge 7 tu’r shrift o’lshemi -de belgilengen.

2. 
   Dreamweaver-din’ o’zgesheligi bunday a’mellerdi xujjettin’ Status qatarindag’i Teglar sektsiyasinda - da orinlaw mu’mkin. Suwrette ol < body > < p.stylel> ko’riniste. Bul sektsiya ja’rdeminde bir teg ishinde jaylasqan tekst fragmentin tan’lap, oni tolig’i menen formatlaw mu’mkin
   

SHrift ren’in o’zgertiw

Format I Paragraph j Verdana, Arial1 HelY T	Size |2 T I	O	is Ж
Lint. I -г	Jarget	Mil ^111I	+ = + =	&

Suwret 9. Dreamweaver -din’ ren’ tan’law tu’ymeshesi




Ren’ tan’law tu’ymeshesi (Selektor tsveta) eki bo’limnen ibarat. On’ jag’indag’i maydanshada kerekli ren’nin’ on altiliq kodin kiritiwin’iz mu’mkin. Biraq barliq ren’lerdin’ kodlarin yadta saqlap turiw qiyin, sol sebepli shep jaqta ren’ler palitrasi aynasin shaqiratug’in tu’ymeshe jaylasqan.




Suwret 10. Ren’ler selektorinan kerekli ren’ tan’law aynasi

Bul aynadag’i ren’ler palitrasinan kerekli ren’ (mish penen) tan’lang’anda palitra joqarisinda bul ren’ ha’m onin’ on altiliq kodi ko’rinedi. Al palitradan sizge kerek ren’ tabilmasa, onda mish kursori ja’rdeminde (ol pipetka ko’riniste boladi) sol ren’ siz bar jerden (Rabochiy stol yaki basqa bir obektten) «aliwin’iz» mu’mkin

Bul ren’ tan’law aynasin jabiw ushin klavishasi basiladi.

Giperssilka (giperko’rsetpe) jaratiw

Dreamweaver programmasi giperssilkalardi a’piwayi ha’m an’sat jol menen jaratiw mu’mkinshiligin beredi. Oni misalda ko’rsetemiz. Eki giperssilka jaratayiq. Birewi «sirtqi» (bizin’ saytimizdin’ sirtindag’i) xujjetke ko’rsetiwshi, ekinshisi bul qollanba avtorinin’ elektron pochta adresine.

Birinshi giperssilkani basqanda http://www.qmu.uz - Qaraqalpaq ma’mleketlik universitet saytina kiresiz, ekinshi giperssilka bolsa mag’an xat jaziw aynasin aship beredi.

«Qaraqalpaq ma’mleketlik universitetinde» tekstin aj iratip alamiz-da Properties paneline qaraymiz, onda Link bo’limi aktivlesip, bizden sayt adresin kiritiwimizdi ku’tip turadi.

Format Paragraph ^ | д	^ |Verdana. Arial. Heli^1 T| Size Н2 т |	В Il I == I = I == I = I
Lint.	^tI QЩI

Suwret 11. Giperssilka ushin Internet-adresin kiritiw maydanshasi




Sol maydanshada http://www.qmu.uz adresin kiritkenimizden keyin klavishasin basamiz. Endi web betti brouzerde yag’niy Internet Explorer-de ko’rgenimizde (onin’ ushin F12 basiladi) «Qaraqalpaq ma’mleketlik universitetinde» teksti giperssilka ko’riniste boladi, oni basiw menen universitet saytina kiremiz.

Internet-adres kiritiw maydanshasinin’ on’ jag’inda eki tu’ymeshe jaylasqan. On’ jag’indag’i tu’ymeshe papka ko’riniste bolip, ol bizge Select File (fayl tan’la) dialog aynasin aship beredi.

Suwret 12. Select File dialog aynasi

Bul aynada biz giperssilka (gipersilteme) bolip xizmet qilatug’in fayl atlarin tan’lap aliwimiz mu’mkin. Misali, menin’ saytim (papka) bir neshe betten (fayllar) ibarat bolsa, olardi bir-biri menen baylanistiriw (birewinen birewne silteme beriw) yaki sirttag’i basqa bir web xujjet penen baylanistiriw ushin olardin’ Internet-adresi qoldan terilmey usi dialog aynasinan tan’laniwi mu’mkin.

Web betti saqlaw

Jaratqan Web betti saqlaw ushin File menyuinde Save as tan’lanadi yaki ++ klavishalar kombinatsiyasi basiladi.

Sonni aytip qoyiw kerek, Web saytqa tiyisli bolg’an barliq fayllar bir papkanin’ ishinde saqlaniwi kerek, bul papka ishki papkalardan ibarat bolip, olarda tekst, grafika, animatsiya h.t.b. bo’lek saqlanadi.

Jumisti an’lastiriw ushin saqlang’an betti sol papkada bir neshe ma’rte basqa atlar menen saqlawg’a boladi. Bular saytimizdin’ betleri, olarda birinshi bet dizayni saqlanadi, tekst bolsa o’zgertiliwi mu’mkin.

Sorawlar 1. Macromedia DreamWeaver programmasinin’ aynasi du’zilisi qanday?

2. 
   Programmanin’ menyu bo’limleri nelerden turadi?
   
3. 
   Web-betlerdi jaratiwdi neden baslaymiz?
   
4. 
   Web hu’jjetke giperko’rsetpelerdp qalay ornatamiz?
   
5. 
   Web betti saqlaw ushin qanday a’meller orinlanadi?
   

Lektsiya-6 DREAMWEAVER PROGRAMMASINDA WEB XUJJETKE GRAFIKALIQ OBEKT QOYIW

Reje

1. 
   Web betlerdi jaratiwda qollamlatug’m grafikaliq formatlar
   
2. 
   Web betke grafikaliq obektler qoyiw
   
3. 
   Web betke amimatsiyaliq obektler qoyiw
   

Tpyanish tu’simikler: grafikaliqformatla,GIF,JPG, PNG, DjVu, LWF, Flash obekt, freym

Internettin’ grafikaliq formatlari

Grafikaliq formatlardin’ sani ko’pligine qaramastan, Internette paydalaniw ushin tek g’ana u’sh format qabillang’an. Bul CompuServe Graphic Interchange Format yaki GIF, JPEG formati (oni jaratqan gruppa ati menen atalg’an) — Joint Picture Expert Group) ha’m jan’adan qabillang’an PNG (Portable Network Graphics)formati. Keyingi waqitlar DjVu ha’m LuRaTech Wavelet (LWF) formatlari ken’ tarqalip kiyatir. DjVu formati birdenine tekst ha’m grafikadan ibarat bolg’an xujjetlerge mo’lsherlengen, al LuRaTech Wavelet (LWF) —suwret sapasin saqlap qalip, fayl ko’lemin joqari da’rejede qisiw imkaniyatina iye bolg’an format. Bul formatda fayldi qisiw aldinnan jan’a fayldin’ o’lshemin beriwge boladi.

GIF ha’m JPEG formatlari

Bul formatlardi Internettin’ barliq brouzerleri «taniydi» ha’m qollap-quwatlaydi ha’m olardi sa’wlelendiriw ushin hesh qanday qosimsha modul talap etpeydi.

GIF formati ko’binese “qoldan sizilg’an” suwret, chertej, grafiklerdi h.t.b. suwretlew ushin paydalaniladi. Onda maksimal ren’ler sani 256 bolg’an indekslengen ren’ palitrasi qollaniladi. Sol sebepli ko’pren’li suwretlerdi GIF formatda saqlawdin’ qajeti joq, sebebi onda fayl ko’lemi u’lkeyip ketedi, al suwret sapasi to’men boladi. Biraq fayldin’ bir ren’degi tig’iz jaylasqan tochkalari ko’p bolsa, onda bunday fayldi GIF formatda kishkene o’lshemge alip keliw mu’mkin.

JPEG— bul ja’ne bir ken’ tarqalg’an grafikaliq format. Bul formattag’i fayllardin’ ken’eytpesi .jpeg yaki .jpg boliwi mu’mkin. GIF formatinan ayirmashilig’i bul format fotosuwret tipindegi ko’rinisler ushin arnalg’an bolip, onda tek g’ana 256 emes, ba’lki 16 777 216 (yag’niy 2 ²⁴ ) ren’ge deyin boliwi mu’mkin.
Demek, web saytin’izda usi eki grafikaliq formattan paydalaniwg’a ha’reket etin’. Al basqa bir formattan paydalaniwdi qalesen’iz yaki ma’jbu’r bolsan’iz, onda sol formatti qollap-quwatlaytug’in (yag’niy ko’rsete alatug’in) brouzer tu’rin ha’m onin’ ushin kerekli bolg’an qosimsha moduller tu’rin aniqlan’ ha’m a’lbette web betin’izde sol grafikaliq ko’rinistin’ qasinda oni aytip ketin’ ha’m paydalaniwshi bul qurallardi ju’klep aliwi mu’mkin bolg’an saytlarg’a sol jerdin’ o’zinde gipersiltemeler qoyin’. (Alternativa tu’rde sol jerde suwretin’izdin’ GIF yaki JPEG formatlarindag’i ko’rinisin qoysan’iz ju’de jaqsi boladi).

Dreamweaver programmasinda web betke suwret qo’yiw

Image obektler paneli Na’tiyjede ekranda Select Image Source dialog aynasi payda boladi.

Kursor suyret qoyilatug’in jerge alip bariladi. Insert panelinde yaki Insert menyusindag’i Image punkti tan’lanadi yaki ++ tu’ymesheler kombinatsiyasi basiladi.

Suwret 13. Select Image Source dialog aynasi

Aynadag’i papkalar ha’m fayllar diziminen kereklisin tan’laymiz. Imya fayla qatarinda tan’lang’an fayl ati payda boladi (oni bul jerge qoldan tergenin’izde de boladi). Tip faylov qatarinda bolsa tan’lamaqshi bolg’an fayllarimizdin’ tu’rin (ken’eytpesin) ko’rsetiwimiz mu’mkin.

Bul a’meldin’ Windows da isleytug’in basqa standart programmalardag’i a’mellerden ayirmashilig’i on’ jag’inda aldin ala ko’riy paneli jaylasqan. Oni joq qiliy ushin Preview Images da flajok (belgi) alip taslanadi. Endi OK tu’ymeshesin basin’.







Ko’rip turipsiz, bul suwret aynani tolig’i menen iyelep alg’an. Oni kishireytiy ushin suwret ramkag’a alinip, markerler ja’rdeminde qalegenimizshe ishke yaki sirtqa qaray soziladi.

Endi Properties (qasiyetler) paneline qaraymiz. W (suyret eni) ha’m N (suyret biyikligi) maydanshalari toltirilg’an, olardi qoldan o’zgertiw ha’m mu’mkin. Bul maydanshalar bos qalmag’ani maqul, a’sirese tan’lap aling’an (ajiratilg’an) suuret sayttin’ bezey bo’legi bolip, ol bezeydin’ basqa da elementlerine tig’iz jaylasiyi kerek bolsa. Sebebi Web bet juklengennen keyin brouzer ele juklenip u’lgermegen suwretlerdi bos ramka turde ko’rsetedi. Bunda suwret o’lshemleri aniq berilgen bolsa, olar sol yaqittin’ o’zinde ramkalarg’a paydalaniladi ha’m bettin’ bezeliyi buzilmaydi.

• 
  Space ha’m N Space maydanshalari suyret shegarasinan onin’ do’geregindegi tekstke deyin bolg’an vertikal ha’m gorizontal araliqti belgileydi. Koldan o’zgertilmegenshe ol avtomatik turde (po umolchaniyu) 0 ge ten’ dep alinadi.
  

Src maydanshasina sol grafikaliq ko’rinis faylinin’ ati jaziladi. Onin’ on’ jag’inda sizge tanis bolg’an eki tu’ymeshe jaylasqan. Papka tu’rdegi tu’ymeshe basilg’anda Select Image Source dialog aynasi ashiladi.

Qoyilg’an suwrettin’ ornina basqa suwret qoyiw kerek bolsa, suwret u’stinde kontekstli menyu shaqiriladi yaki Src tu’ymeshesi basiladi. Select Image Source (suwret fayli atin tan’lan’) dialog aynasinda siz qoyilatug’in suwret faylinin’ atin jaziwin’iz yaki sol faylg’a jol ko’rsetiwn’iz mu’mkin.

Border maydanshasi suyret do’geregindegi ramka qalinlig’in belgileydi. Aldinnan programma oni 0-ge ten’ dep qoyadi yag’niy ramka joq.

Brouzer suwretti ju’klewi ushin biraz talap etedi ha’m ju’kleniw protsessinde suwrettin’ orninda bos ramka payda boladi. Paneldin’ Alt maydanshasinda suwret ju’klenip atirg’anda payda bolatug’in sol suwret mazmuni xaqqindag’i qisqa tekst (podskazka) jaziladi.

Align bo’limindegi ashilatug’in dizimge bir qarayiq. Bul jerde suyrettin’ ha’m onin’ do’geregindegi tekstin’ jaylasiyi belgilenedi.
Suyret Web bette qalay jaylasadi? Ol web betti toltirip turg’an tekst arasinda a’piyayi simvolday bolip turadi ha’m dizayner oni qalegen jerine qoya almaydi. Bunin’ ushin ol Align punktlerinen paydalanadi. Olar to’mendegishe:

• 
  Browser Default — brouzerdin’ o’zi avtomatik turde qoyadi, a’dette Baseline punktine sa’ykes;
  
• 
  Baseline — suwrettin’ to’mengi shegarasi teksttin’ astindag’i ko’rinbes siziqta jaylasadi.
  
• 
  Tor — suyret joqarisi tekst joqarisi menen ten’;
  
• 
  Middle — suyret ortasi teksttin’ asti qatari menen ten’;
  
• 
  Bottom — suyret asti tekst asti menen ten’ (a’dette Baseline nan ayriqsha boladi);
  
• 
  TextTop —suyret joqarisi teksttin’ en’ biyik simvoli menen ten’ (a’dette Tor tan ayriqsha);
  
• 
  Absolute Middle — suyrettin’ ortasi teksttin’ ortasinan o’tetug’in siziqshag’a ten’ (qatar ortasi);
  
• 
  Absolute Bottom — suyrettin’ to’mengi bo’legi en’ to’mende jaylasqan simvol asti menen ten’;
  
• 
  Left — suyret bettin’ shep shegarasina "jabistiriladi";
  
• 
  Right — suyret bettin’ on’ shegarasina "jabistiriladi";
  
• 
  Default - Baseline punktindegidey suyret jaylasiyi aldinnan berilgen (po umolchaniyu).
  

Suyret jaylasiyin kontekstli menyunin’ Align bo’liminde de belgileyge boladi.

Xujjetke fon beriw

HTML ja’rdeminde xujjetke grafikaliq obektler qoyiw menen birge fon-suwretler qoyiw ha’m mu’mkin. Bul degenimiz xujjettegi teksttin’ astindag’i suwret. Bul a’meldi orinlaw ushin Page Properties dialog aynasi shaqiriladi. Onin’ ushin menyunin’ Modify punktinde yaki kontekstli menyude Page Properties tan’lanadi yaki + basiladi. Background Image maydanshasinda fon bolip xizmet etetug’in suwret faylinin’ ati kirgiziledi yaki Browse basiladi ha’m kerekli fayl payda bolg’an dizimnen tan’lanadi. OK tu’ymeshesi basiladi. Fon tan’lang’anda xujjet teksti oqiliwin ha’m uliwma ko’rinisin esapqa aliw kerek

Aktiv suwretler qoyiw

Aktiv suwret degenimiz suwret u’stine mish kursori alip barilg’anda bul suwret basqa suwret penen almastiriladi. Bunday suwret jaratiw ushin Insert paneli qatarindag’i Common obektleri arasinan Rollover Image tu’ymeshesin basamiz. Ekranda Insert Rollover Image dialog aynasi payda boladi.

Image Name maydanshasinda aktiv suwret faylinin’ ati jaziladi, ol tek g’ana latin ha’ripler, sanlar, astin siziw belgilerinen ibarat bolip, xa’rip penen baslaniwi kerek. Original Image maydanshasinda tiykarg’i suwret faylinin’ ati jaziladi. Oni qoldan tergin’iz kelmese, on’ jag’indag’i Browse tu’ymeshesin basip, Select Image Source (suwret deregin tan’lan’) dialog aynasinan kerekli fayl atin tan’lan’. Rollover Image maydanshasinda tiykarg’i suwret ornin almastiratug’in ekinshi suwret faylinin’ ati jaziladi yaki Browse tu’ymeshesi ja’rdeminde ko’rsetiledi.

When Clicked, Go To URL qatarinda paydalaniwshi sol suwret u’stin shertkende o’tiw a’melge asirilatug’in internet-adres jaziladi. Bul adres Browse ja’rdeminde ko’rsetiliwi de mu’mkin.

Endi jaratilg’an aktiv suwretti a’melde tekserip ko’remiz. Web-brouzerin shaqiramiz (F12) ha’m mish kursorin aktiv suwret u’stine aparamiz. Suwret o’zgeredi. Mish shertilgende bolsa, pochta klienti ashiladi.

Dreamweaver programmasinda Web xujjetke animatsiya qoyiэ.

Web-saytlardi ko’rgizbeli, qizig’arli etiw ushin olarg’a animatsiya obektlerin qoyiw mu’mkin. Macromedia firmasinin’ a’dette Dreamweaver programmasi menen birgelikte tarqatilatug’in Flash programmasi ja’rdeminde ha’r qiyli ha’reketleniyshi obektler, videoklipler, dayisli animatsiyalar, interaktiv obektlerden ibarat bolg’an multfilmler jaratiyimiz mu’mkin. Keyingi yaqitlarda Flash MX programmasi en’ taniqli interaktiv programmalardin’ birine aylandi. Ol tek g’ana animatsiya jaratiy menen sheklenip qalmay, quramali dinamikaliq interaktiv programmalardin’ mag’liymatlar bazasin ha’m duziy mu’mkinshiligin beredi. Flash multimediali programmalar arasinda en’ effektiv programma bolip, oni multimediali ha’m ha’r qiyli oyinli programmalar qatarinda ushiratiy mu’mkin.

Flash programmasinda grafikaliq obektler menen bir qatarda tekstli obektler menen ha’m islesiyge boladi. Xujjetke basqa programma obektlerin jaylastiriy mu’mkinshiligi bolsa tayar kesteler yaki basqa sizilmalardi qoyiwdi an’satlastirdi.

Dreamweaver programmasinin’ o’zinde Flash obektlerin qoyiw mu’mkin. Olar tu’ymeshe, o’zgeriwshen tu’ymeshe, animatsiya teksti h.t.b. boliwi mu’mkin. Oni misalda ko’rsetemiz.

Jan’adan Web bet jaratamiz, og’an tek g’ana latin haripler yaki tsifrlardan ibarat bolg’an at beremiz ha’m .htm ken’eytpesi menen saqlaymiz. Endi Flash jaziwin (yag’niy tekst qatari ko’rinisindegi suwret-giperssilka bolip xizmet etiwshi Flash formatindag’i suwret) qoyiwdi u’yrenemiz. Flash jaziwi Flash Text tu’ymeshesi ja’rdeminde qoyiladi. YAki bolmasa Insert menyuinin’ Interactive Images bo’limindegi Flash Text punktin tan’laymiz. Bul jaziwdin’ parametrleri Insert Flash Text dialog aynasinda beriledi.




Target: [

Elg Color: Dl

SaveAs:|text1.swf Browse.. |




Suwret 13. Insert Flash Text dialog aynasi

Endi bolsa Flash tu’ymeshelerin (knopkalar) jaratiwdi u’yrenemiz. Jan’adan Web-bet jaratip, oni saqlaymiz (yaki buring’i bettegi jaziwdi o’shiremiz). Flash tu’ymeshesi obektler panelinde jaylasqan Media ishindegi Flash Button tu’ymeshesi ja’rdeminde jaratiladi. YAki bolmasa Insert menyuinin’ Interactive Images bo’limindegi Flash Button punkti ja’rdeminde. Onin’ parametrleri to’mendegi Insert Flash Button dialog aynasinda beriledi.

Suwret 14. Insert Flash Button dialog aynasi

Eskertiw. Flash suwretleri Web betke