Microsoft Word Turoperator majmua tayyor doc

3.2.Turizm bozoriga ta’sir qiluvchi asosiy omillar. 
 
Turizm bozoriga va turizm talabiga bir qancha omllar ta’sir qilida. Turizm 
talabiga boshqa tovar va xizmatlar kabi aholining oldigan daromadi va ularning 
sayohat uchun ishlatilishi ta’sir kiladi. 
Turizm iqtisodning bir tarmog‘i sifatida ikki holatda barqaror bo‘ladi, ya’ni 
fukarolarning bo‘sh vaqtlari va yetarli daromadlarining borligi bilan. Shu sababli 
turizmda yuqori saviyada turizmga bo‘lgan talabni shakllantirish uchun, aholining 
bo‘sh vaqtini va daromadini oshirish yo‘llarini amalga oshirish kerak. Turizmga 
bo‘lgan talabni oshiruvchi asosiy ob’ektiv omil bo‘lib, axolining bo‘sh vaqti 
tendesiyasi hisoblanadi. 
Aholining ba’zi ehtiyojlari qondirilmaguncha, turizm ommaviy ahamiyat 
kasb etmaydi. Turizm bozorini tahlil qilishda turizm bozoriga ta’sir kiluvchi asosiy 
omillar, ya’ni iste’molchilarning ijtimoiy –demografik va psixologik hatti-
harakatlarini ko‘rib chiqamiz. 
Bu yerda asosiy omil bo‘lib, aholining joylashishi strukturasi, aholining 
daromadlar darajasi, ta’lim, mashg‘ulotlar turi, aniq bir irqga mansubligi, jinsi, 
vaqti, hayot tarzi va x.k.
Aholining strukturasi – 
O‘zbekiston ko‘p millatli respublika. Bu yerda 
yuzdan ortiq millat va elat vakillari yashaydi. Aholining asosiy qismi o‘zbeklardan 
iborat bo‘lib, ularning salmog‘i mo‘ttasil ortib bormoqda. Yevropalik aholining 
salmog‘i kamaymoqda, buning sababi tub aholi bilan yevropalik aholining tug‘ilish 
darajasidagi katta tafovo‘tdir. Respublika aholisining yuqori sur’atlar bilan o‘sishi 
istiqbolda ham ko‘tiladi.
Hozirda turizm rivojlanishining kelajagini aholi strukturasining o‘zgarishi 
belgilaydi. Shu tufayli O‘zbekistonda turizmni rivojlantirishga barcha asoslar 
mavjudligi ko‘rinib turibdi. 
Axolining tug‘ilish koeffitsiyenti pastligi va o‘lim koeffitsiyentining 
yukoriligi, mamlakat aholisi kam sayohat qiladi degan xulosaga olib kelmaydi, 
lekin bu aholi strukturasiga tegishli o‘zgartirish kiritadi, buni turizm rivojlanishida
hisobga olish kerak. 
Yosh. 
Aholi strukturasida yoshining o‘zgarishi baribir biznesning barcha 
sohalariga ta’sir kiladi. Turizm rivojlanishini bashorat qilishda, mamlakat 
axolisining yosh buyicha tarkibini o‘rganish va turizm bozoriga ta’sirini aniqlash 

---

453
muhim ahamiyat kasb tadi. 
G‘arb kuzatuvchilari turizm bozoriga ta’sir qiluvchi quyidagi yosh buyicha 
segmentlarni ajratadilar. 
Bolalar. Bolalar tug‘ilishining ortishi turizm uchun uncha yaxshi emas. 
Sababi yosh bolalari va chaqaloqlari bor oilalar sayohatdan ko‘ra uyda o‘tirishni 
afzal ko‘radilar. Bundan tashkari bunday oilalarda sayohat uchun ishlatilishi 
mumkin bo‘lgan daromadning bir kismi yosh bolalar va chaqalokqlarga ishlatiladi. 
Ammo yosh bolalarning o‘sish tendensiyasi turizmning kelajakdagi rivojlanishi 
uchun yaxshi omil hisoblanadi. Sababi bu yosh bolalar turistik xizmatlarning 
salohiyatli iste’molchilari hisoblanadilar. 
O‘smirlar bozorning asosiy segmentini tashkil etadilar. Sababi ular 
o‘zlarining individual harid qobiliyatiga ega. Qayerda dam olish kerakligiga oila 
a’zolariga o‘zlarining ta’sirini o‘tkazadilar.Ular mustaqil turistlar hamdir. Sayohat 
qilishiga shaxsiy transport vositalarining borligi asosiy omil hisoblanadi. 
Axolining harid kobiliyatiga 35 yoshdan 44 yoshgacha bo‘lganlar asosiy 
ta’sir ko‘rsatadilar. Bu segmentning hayot tarzi butun mamlakat xayot tarzi bo‘la 
boshlaydi, bu hoh sayohat bo‘lsin, yoki dam olish maskanlari bo‘lsin. Aynan bu 
guruxdagi aholi samolyotlardagi sayohatlarga va kurortlarda dam olishga ishqiboz. 
Bu guruhdagi kishilarning ehtiyojlarini qondirish, turizm biznesining kelajakdagi 
rivojlanishiga ta’sir kiluvchi asosiy omildir. 
45 yoshdan 54yoshgacha bo‘lganlar. O‘zlarining yashash joylaridan 
o‘zokrokda, kurortlarda dam olishga, samolyotlarda sayohat qilishga molikdir. Bu 
guruh asosini ijtimoiy faol kishilar tashkil kiladi. Bu yoshdagigilar barcha 
qo‘layliklar bo‘lishini va ekskursiya dasturlariga o‘zlarining kasbiga bog‘liq 
ob’ektlar bilan tanishishni kiritilishini hohlaydilar. 
Asosiy e’tibor qaratilishi lozim bo‘lgan tendensiya-bu keksa yoshdagi 
aholining o‘sib borishidir. (60-65 yosh va 65 yoshdan yuqori). Bu bozor doimo 
o‘sib boruvchi va boshqa yoshdagi segmentlarga nisbatan asosiysidir. Bu 
turizmning ajralib turuvchi jihati shundaki, bu yoshdagilar xodim xizmatga, tibbiy 
yordamga va x.k.o.larga talabi yuqori. Shu jumladan bu turistlarning dam olish 
vaqtlari chegaralanmaganligi sababli, aynan turizmning sezon oylari (iyul, 
avgust)ni chetlab o‘tishga harakat kiladi va iliq kuz mavsumini yaxshi ko‘rishlari 
bilan, kishini o‘ziga jalb kiladi. 
Daromad
. Aholining harid kobiliyati turizm rivojlanishining asosiy omilidir. 
Daromadlarning o‘sishi bilan turizmga sarf-harajatlar ham oshadi.U yoki bu 
oilaning daromadi qanchalik yuqori bo‘lsa, shunchalik tursayohatga imkoniyat 
yuqori bo‘ladi. Mablag‘i yetarli odamlar daromadlarining bir qismini aynan shu 
turizmga sarflashni ma’qul ko‘radilar. Vaqt tejash vositasi sifatida ularni ko‘prok 
avia transportlar orqali o‘chishlar jalb qiladi. 
Turizmga bo‘lgan talab to‘g‘ridan – to‘g‘ri iste’molchilarning 
daromadlariga bog‘liq. Shu sababli doimo aholi daromadlari tarkibidagi 
o‘zgarishlar tendensiyasini kuzatib borish kerak. Agar iktisodiy ko‘rsatgich 
pastlashsa, turistik korxonalar o‘z tovarlari narxlarini tushirishlari kerak.