Microsoft Word safety(eng, rus, uz). doc

Atmosfera 
havosining 
ifloslanishi. 
Havo-
atmosfera, ya’ni Erning gazsimon qobug‘idagi gazlar 
aralashmasi hisoblanib, balandligi o‘zagirishiga qarab 
uning tarkibi ham o‘zgarib boradi. Atmosfera biosferada 
hayot mavjudligini ta’minlovchi asosiy manbalaridan 

---

771 
biridir. Atmosfera barcha mavjudodlarni kosmik 
havodan kelayotgan zararli nurlardan himoya qiladi, 
sayyoramiz yuzasidagi issiqlikni saqlaydi. Agar havo 
qobug‘i bo‘lmaganda edi, er yuzasi kunduzi +100 gradus 
va kechqurun -100 gradus harorat kuzatilgan bo‘lar edi. 
Atmosferaning yuqori chegarasi taxminan 2000 km. 
balandlikdan o‘tadi. Atmosfera bir necha qatlamlardan 
iborat bo‘lib, uning asosiy massasi (90%)10-16 km. 
balandlikgacha bo‘lgan quyi troposfera qismida 
joylashgan. Troposfera har 100 metrga ko‘tarilganda 
havo harorati 0.6 gradusga kamayadi. Ob-havo va iqlim 
asosan troposferadagi jarayonlar bilan bog‘liq. 
Atmosferaning shu qatlamida bulutlar hosil bo‘ladi va 
bo‘ronlar yuz beradi. 40-50 km.gacha balandlikda 
stratosfera joylashgan va unda harorat pasayib boradi. 
Strotosferada 22-24 km orasida Erdagi tirik 
organizmlarni 
himoya 
qiladigan, 
ultirabinafsha 
nurlarning katta qismini yutuvchi ozon qatalmi 
joylashgan. Ozon gazi yig‘ilaganda yupqa, 2-4 mm 
qatlamni hosil qiladi, lekin himoya ahamiyati juda katta. 

---

772 
Stratosferadan keyin 50 km. dan yuqoridagi mezosfera 
joylashgan va unda harorat pasayib boradi. 80 km.da 
harorat - 70 gradusni tashkil qiladi. Undan yuqorida 
termosfera joylashgan, 500-600 km balandlikda havo 
harorati +1600 gradusga ko‘tariladi. 800-1600 km da 
ekzosfera joylashgan u erda havo juda siyrakdir. 
Begona qo‘shimchasi bo‘lmagan atmosfera havosi 
quyidagi tabiiy qismlardan iborat: azot - 78.09%, 
kislorod - 20.94%, argon - 0.93%, karbonat angidrid - 
0.03%. Bundan tashqari havoda doim 0.01-4% suv 
bug‘lari mavjud va chang zarrachalari mavjud. 
Atmosferadagi har bir gaz o‘ziga xos fizik va kimyoviy 
hususiyatlarga egadir. 
Atmosferaning doimiy tarkibida uchramaydigan 
moddalarning havoda tarqalishi salbiy holatlarni 
tug‘diruvchi aralashmalardir. Muayyan vaqt oralig‘ida 
o‘zining fizikaiy va kimyoviy xossalarini saqlaydigan 
atmosferadagi aralashmalar