Riyozus solihiyn. Abu Zakariyo Yahyo ibn Sharaf Navaviy
www.ziyouz.com kutubxonasi
79
boshqalardan ko‘ra ularni e’zozlash, martabalarini
ko‘tarib, buni boshqalarga bildirish haqida
Alloh taolo:
«Biladigan zotlar bilan bilmaydigan kimsalar barobar bo‘lurmi?! Darhaqiqat,
faqat aql egalarigina pand-nasihat olurlar» (Zumar surasi, 9-oyat), deb aytgan.
348/1. Abu Mas’ud Uqba ibn Amr al-Badriy al-Ansoriydan (r.a.) rivoyat qilinadi.
Rasululloh (s.a.v.): «Qur’oni karimni hammadan yaxshi o‘qiydigan kishi qavmning imomi
bo‘lsin. Agar bunda barobar bo‘lishsa, sunnatni yaxshi biluvchilari imom bo‘lsin. Agar
bunda ham barobar bo‘lishsa, oldin hijrat qilgani imom bo‘lsin.
Agar bunda ham barobar
bo‘lishsa, yoshi kattasi imom bo‘lsin. Hargiz kishining riyosatida boshqa bir kishi imom
bo‘lmasin. (Ya’ni, boshliqning o‘zi imom bo‘lsin.) Va birovning uyida o‘ziga xos bo‘lgan
joyiga iznsiz o‘tirmasin», dedilar.
Imom Muslim rivoyatlari.
Imom Muslimning boshqa rivoyatlarida «yoshi kattasi», degan so‘zning o‘rniga «avval
Islomga kirgani» bo‘lib kelgan.
Boshqa bir rivoyatda: «Allohning kitobini hammadan yaxshi o‘qib, qiroatni avval ta’lim
olgan kishi qavmga imom bo‘ladi. Agar qiroatlari barobar bo‘lsa, avval hijrat qilganlari
bo‘ladi. Agar hijratda ham barobar bo‘lishsa, yoshi kattasi imom bo‘ladi», deyilgan.
349/2. Abu Mas’ud Uqba ibn Amr ibn al-Badriy al-Ansoriydan (r.a.) rivoyat qilinadi.
«Rasululloh (s.a.v.) namoz (oldidan) yelkalarimizni ushlab: «Barobar turinglar. Har turli
bo‘lib turmanglar. Qalblaringiz ham har turli bo‘lib qoladi. Menga balog‘atga yetgan
aqllilaringiz yaqin tursin. Keyin aqlda ularga yaqinlari tursin. So‘ngra ularga yaqinlari
tursin», deb aytardilar».
Imom Muslim rivoyatlari.
350/3. Abdulloh ibn Mas’uddan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)
«Balog‘atga
yetgan aqlli kishilar menga yaqin tursin. Keyin aqlda ularga yaqinlar»,
deb uch marta
aytib, so‘ngra: «Bozordagi g‘ala-g‘ovur va fitnalardan saqlaninglar», dedilar.
Imom
Muslim rivoyatlari.
351/4. Abu Yahyo Sahl ibn Abu Hasma al-Ansoriydan (r.a.) rivoyat qilinadi. Abdulloh
ibn Sahl va Muhayyisa ibn Mas’ud ikkovlari Xaybarga borishdi. O’sha paytda Xaybar sulh
holatida edi. Ikkovlari bir-birlaridan ajrashib yo‘llariga ravona bo‘lishdi. Qachonki,
Muhayyisa Abdullohning huzuriga kelsa, Abdulloh o‘lik holatda qonga belanib yotibdi.
Bas, Muhayyisa Abdullohni dafn qildi. Va Madinaga keldi. Keyin Abdullohning inisi
Abdurahmon ibn Sahl va Muhayyisaning ikki o‘g‘li Rasululloh (s.a.v.)
huzurlariga
borishdi. Abdurahmon Rasululloh (s.a.v.)ning huzurlarida gapira boshlagan edi, u zot:
«Yoshi kattangiz gapirsin, yoshi kattangiz gapirsin», dedilar. Keyin u yoshi kichik jim
bo‘ldi va ikki yoshi katta so‘zlay boshladi. Shunda Rasululloh (s.a.v.)
«O’zingizning
haqligingizni qotilga isbotlab bera olasizlarmi?» dedilar... (Hadisning qolgani oxirigacha
zikr qilingan.)
Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.
352/5. Jobirdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) Uhud g‘azotida vafot
etganlarning ikkitasini bir qabrga qo‘yardilar. Keyin: «Bularning qaysi biri Qur’ondan
ko‘proq yod olgan?» deb so‘rardilar. Agar
ulardan biriga ishora qilinsa, o‘shani avval
lahad (qabr)ga qo‘yardilar.
Imom Buxoriy rivoyatlari.
353/6. Ibn Umardan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)
«Men tushimda
ko‘rdimki, bir misvok bilan og‘zimni tozalayotgan emishman. Shu payt ikki kishi mening
huzurimga keldi. Ularning biri ikkinchisidan yoshi katta edi. Men misvokni kichigiga
uzatdim. Shunda menga kattasiga bergin, deyildi. Men uni kattasiga berdim», dedilar.
Imom Muslim musnad holda va Imom Buxoriy ta’liq holda rivoyat qilishgan.
354/7. Abu Musodan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.): «Soqoli oqargan
musulmonni, Qur’onga
amal qilib, uni doim tilovat qilib yuruvchi qorini hamda odil
Riyozus solihiyn. Abu Zakariyo Yahyo ibn Sharaf Navaviy
www.ziyouz.com kutubxonasi
80
podshohni hurmat qilish bilan Allohni hurmat qilgan bo‘ladi», dedilar.
Abu Dovud
rivoyatlari.
355/8. Amr ibn Shu’ayb otalaridan, otalari bobolaridan qilgan rivoyatlarida
aytilishicha, Rasululloh (s.a.v.): «Kichiklarimizga rahm-shafqat qilmagan va
kattalarimizning sharafini bilmagan kishi bizdan emas», deb aytdilar.
Abu Dovud va
Termiziy rivoyatlari.
Abu Dovud rivoyatlarida «kattalarimizning sharafi» o‘rniga «kattalarimizning haqqi»
bo‘lib kelgan.
356/9. Maymun ibn Abu Shabibdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Oishaning (r.a.) oldilaridan
bir tilanchi o‘tib qoldi. Unga bir bo‘lak non berdilar. Keyin kiyingan chiroyli qiyofadagi
boshqa kishi o‘tib qoldi. Bu kishini o‘tqazib oldiga taom qo‘ydilar. Shunda Oishadan (r.a.)
bu haqda so‘ralganida, Oisha (r.a.): «Rasululloh (s.a.v.): «Kishilarni o‘z o‘rinlariga
o‘tqazinglar», deganlar», deb javob qildilar.
Abu Dovud rivoyatlari.
Abu Dovud: «Maymun Oisha bilan ko‘rishmaganlar», deganlar.
Imom Muslim «Sahih» kitoblarining avvalida ta’liq holatda Oishadan (r.a.)
quyidagilarni rivoyat qildilar: «Rasululloh (s.a.v.) bizga odamlarni o‘z joylariga
o‘tqazmoqni buyurdilar».
Imom Hokim «Ma’rifatu ulumul hadis» nomli kitoblarida bu hadisni sahih, deganlar.
357/10. Ibn Abbosdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Uyayna ibn Hisn jiyani Hurra ibn
Qaysnikiga mehmon bo‘lib tushdi. Jiyani Hurra ibn Qays Umarning (r.a.)
yaqin
a’yonlaridan biri edi. Umarning (r.a.) hamsuhbat va maslahatchilari xoh o‘rta yosh, xoh
yigit bo‘lishsin, qorilardan edi. Uyayna ibn Hisn jiyaniga: «Ey akamning o‘g‘li, bu
amirning huzurida sening hurmating bor. Menga uning oldiga kirishga izn olib ber»,
deganida, u izn so‘radi. Umar (r.a.) uning kirishiga ruxsat berdilar. Uyayna ibn Hisn u
zot huzurlariga kirib: «Ey Ibn Xattob, Allohga qasamki, bizga ko‘p narsa bermaysiz.
Odillik bilan hukm qilmaysiz», deganida, Umar (r.a.) g‘azablanib, hatto uni urmoqlikka
ham qasd qildilar. Shunda Hurra: «Ey mo‘minlar amiri,
albatta Alloh taolo
payg‘ambariga: «Avfni oling, yaxshilikka buyuring va johillardan yuz o‘giring», degan.
Bu kishi o‘sha johillardandir», dedi. Allohga qasamki, Hurra bu oyatni o‘qiganida u zot
bundan o‘tib ketmadilar. Chunki Umar (r.a.) Allohning kitobida kelgan narsada
to‘xtardilar (ya’ni, unga amal qilardilar).
Imom Buxoriy rivoyatlari.
358/11. Abu Said Samura ibn Jundubdan (r.a.) rivoyat qilinadi. «Rasululloh (s.a.v.)
zamonlarida yosh bola edim. Bu zotdan ko‘p narsalarni yod olar edim. Bu zotning
huzurlarida gapirishdan meni faqatgina yoshi kattalar borligi man qilar edi, xolos».
Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.
359/12. Anasdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.)
«Qaysi
bir yosh yigit
qariyani yoshi kattaligi uchun hurmat qilsa, Alloh taolo ham bu yigitga yoshi
ulg‘ayganida hurmat qiluvchi kishini yuborishni taqdirga bitadi», dedilar.
Imom Termiziy
bu hadisni rivoyat qilib, g‘arib, dedilar.
Do'stlaringiz bilan baham: 
