Microsoft Word rizyozus solihiyn ziyouz com doc

42-BOB 
Ota-ona hamda xotin va qarindoshlaringizning 
do‘stlariga yaxshilik qilishning fazilati haqida 

---

Riyozus solihiyn. Abu Zakariyo Yahyo ibn Sharaf Navaviy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
77
 
342/1. Ibn Umardan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.): «Kishi otasining 
do‘stlari bilan bordi-keldi aloqalarini qilishi yaxshiliklarning oliysidir», dedilar. 
Abdulloh ibn Dinor (r.a.) Abdulloh ibn Umardan (r.a.) qilgan rivoyatlarida 
keltirilishicha, badaviylardan bo‘lgan bir kishi Makka ko‘chalarida Abdulloh ibn Umarga 
(r.a.) yo‘liqib salom berdi. Abdulloh ibn Umar (r.a.) o‘zlari minib turgan eshakka 
mingashtirib, boshlaridagi sallalarini unga yechib berdilar. Ibn Dinor aytadilar: «Biz Ibn 
Umarga: «Alloh sha’ningizni isloh qilsin, bu badaviy bo‘lsa, ozgina narsaga ham 
ko‘naversa (muncha iltifot qilasiz)?», desak, Abdulloh ibn Umar (r.a.): «Bu badaviyning 
otasi otam Umar ibn Xattobning do‘stidir. Men Rasululloh (s.a.v.)ning «Kishi otasining 
do‘stlari bilan bordi-keldi aloqalarini qilishi yaxshiliklarning oliysidir», deb aytganlarini 
eshitganman», dedilar». 
Ibn Dinor (r.a.) Ibn Umardan (r.a.) qilgan boshqa rivoyatlarida quyidagicha keltiriladi: 
«Ibn Umar (r.a.) agar Makkaga safar qilsalar, bir eshaklarida borardilar. Tuya minishdan 
zeriksalar, o‘shani minardilar. Va yana boshlarini tang‘ib yuradigan bir sallalari bor edi. 
Bir kuni mana shu eshakda ketayotsalar, oldilaridan bir badaviy o‘tib qoldi. Ibn Umar 
(r.a.) unga: «Sen falonchi o‘g‘li pistonchi emasmisan?» dedilar. Badaviy: «Ha», degan 
edi, eshaklarini unga berib: «Buni mingin va mana bu salla bilan boshingni tang‘igin», 
deb o‘z sallalarini yechib berdilar. Shunda ba’zi do‘stlari: «Alloh seni mag‘firat qilsin, 
tuyadan zerikkaningda minadigan eshagingni va boshingni tang‘ib yuradigan sallangni 
nimaga bu badaviyga berib yubording?» deyishganida, Ibn Umar: «Rasululloh (s.a.v.): 
«Kishining otasi vafot etganidan keyin do‘stlari bilan bordi-keldi aloqalarini qilishi 
yaxshiliklarning oliysidir», deb aytganlarini eshitganman. Chunki badaviyning otasi 
mening otam Umar (r.a.) bilan do‘st edi», deb aytdilar». Bularning barchasini Imom 
Muslim rivoyat qilganlar. 
343/2. Abu Usayd Molik ibn Rabiy’a as-So’idiydan (r.a.) rivoyat qilinadi. «Bir kuni biz 
Rasululloh (s.a.v.) huzurlarida o‘tirgan edik. Bani salamalik bir kishi kelib: «Ey Allohning 
rasuli, ota-onam vafot etishganidan keyin ham ularga bo‘lgan yaxshilikni davom 
ettirishim mumkinmi?» deganida, Rasululloh (s.a.v.): «Ha, ularning haqlariga duo qilib, 
gunohlariga mag‘firat so‘rab, ahd-kelishuvlarini bajarib, tirikliklarida bordi-keldi 
qilinadigan qarindoshlar bilan aloqada bo‘lib, do‘stlarini hurmat qilish bilan ota-onangga 
vafotlaridan keyin ham yaxshilik qilishing mumkin», dedilar». Abu Dovud rivoyatlari. 
344/3. Oishadan (r.a.) rivoyat qilinadi. «Men Xadichaga (r.a.) rashk qilganimdek 
Rasululloh (s.a.v.)ni xotinlaridan birortasiga rashk qilmaganman. Xadichani (r.a.) hech 
ko‘rmaganman. Lekin bu ayol haqida Rasululloh (s.a.v.) ko‘p zikr qilganlar. Gohida qo‘y 
so‘yib, uning a’zolaridan ba’zisini ajratib Xadichaning do‘stlariga yuborardilar. Gohida 
men Rasulullohga: «Go‘yoki dunyoda Xadichadan boshqa ayol yo‘qdek gapirasiz», 
desam, u zot: «Xadicha unday edi va bunday bo‘lgan edi. Bolalarim shu ayoldan edi», 
deb uning yaxshiliklarini zikr qilardilar». Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
Boshqa rivoyatda keltirilishicha, «Agar qo‘y so‘ysalar, kifoya qilgudek uning go‘shtidan 
Xadichaning do‘stlariga hadya qilardilar». 
Yana boshqa rivoyatda aytilishicha esa, «Agar qo‘y so‘ysalar, «Xadichaning do‘stlariga 
yuboringlar», deb aytardilar». 
Rivoyatlarning yana birida: «Xadichaning singillari Holatu binti Xuvaylid Rasululloh 
(s.a.v.) huzurlariga kirish uchun izn so‘raganida, Xadichaning ovoziga o‘xshash bo‘lgani 
uchun uni iznidanoq (so‘zidanoq yoki tovushidanoq) tanib oldilar. Bunga xursand bo‘lib: 
«Allohim, (taajjublanganda shunday deyiladi), bu Holatu binti Xuvaylid-ku», dedilar», 
deyiladi. 
345/4. Anas ibn Molikdan (r.a.) rivoyat qilinadi. «Jarir ibn Abdulloh al-Bajaliy (r.a.) 

---

Riyozus solihiyn. Abu Zakariyo Yahyo ibn Sharaf Navaviy