Microsoft Word Р. Расулов дарслик. Doc

Lug‘at ishi 
 
shimol север 
harorat температура 
pasaymoq снижаться 
tashkil qiladi составляет 
irmoq приток (реки) 
tashqarida снаружи, извне 
hosil bo‘ladi образуется, получается 
hovuz бассейн, котловина 
oqim течение 
doirasidagina лишь в пределах 
Topshiriq.
Quyidagi so‘z va so‘z birikmalri ishtirokida gaplar 
tuzing. 
Iqlimi continental; quyosh nur sochib turadi; eng sovuq oy; eng 
janubiy qismi; qish davri besh oyga cho‘ziladi; issiqlik 42% darajaga 
yetadi; eng ulkan daryo; Amudaryoning irmoqlari; Sirdaryoning irmoqlari; 
Sirdaryo havzasiga; Amudaryo havzasiga, irmoqlari, asosan, o‘zining 
o‘rta va quyi oqimlari doirasidagina;
Topshiriq.
Quyidagi savollarga og‘zaki va yozma javob bering. 

---

101 
1. O‘zbekistonning iqlimi qanday? 
2. Kunning uzunligi yozda necha soat-u, qishda necha soat? 
3. Respublikada eng sovuq oy qaysi oy, bunda shimolda va janubda 
harorat qancha bo‘ladi? 
4. Qishda havo eng sovuganda simob ustuni necha darajaga yetadi? 
5. O‘zbekistonning qaysi qismida qish davri deyarli besh oyga 
cho‘ziladi? 
6. Yilning eng issiq oyi qaysi? 
7. Bu davrda o‘rtacha harorat tekisliklar va tog‘yonbag‘rida, janubda 
necha darajani tashkil qiladi? 
Topshriq. 
Matnni o‘qing va rus tiliga tarjima qiling. Son turkumiga 
oid so‘zlarni ko‘chirib yozing va turini ayting. 
O‘ZBEKISTON 
O‘zbekistonning iqlimi continental (quruq iqlim). Yoz davrida 
bulutli kunlar kam va shu sababli quyosh nur sochib turgan paytlar ko‘p 
bo‘ladi. Kunning uzunligi yozda taxminan 15 soatni, qishda kamida 9 
soatni tashkil qiladi.
Respublikamizda eng sovuq oy yanvar bo‘lib, bunda shimolda 
harorat 8
0
gacha, ba’zan undan ham pasayadi. Termiz shahri atrofida esa 
shu paytda havo issiq bo‘lib, harorat o‘rtacha +2,8 darajani tashkil qiladi. 
Qishda havo eng soviganida harorat 35 - 40 darajagacha yetadi. 
O‘zbekistonning eng shimoliy qismida qish davri besh oyga cho‘ziladi. 
Yilning eng issiq oyi iyul. Tog‘li hududlarda esa iyul-avgust. 
Tog‘yonbag‘irlarida harorat +25 +30 daraja bo‘ladi. Janubda (Termiz va 
Sherabod) issiq +31 +32 darajaga yetadi. Yozda harorat +42 darajadan 
oshadi. 
O‘rta Osiyodagi, shuningdek, O‘zbekistondagi eng ulkan daryolar 
Amudaryo bilan Sirdaryo. Amudaryoning umumiy uzunligi 1427, 
Sirdaryoniki 2137 km ni tashkil qiladi. 
Bu ikki daryo va ularning irmoqlari O‘zbekistondan tashqarida 
boshlanadi. Amudaryo, asosan, Panj va Vaxsh daryolarining, Sirdaryo - 
Norin daryosi va Qashqadaryoning qo‘shilishidan hosil bo‘ladi. Sirdaryo 
Amudaryodan uzun bo‘lsa- da, ammo suvi kam.
O‘rta Osiyodagi ikki ulkan daryo – Amudaryo va Sirdaryo 
havzalarini tashkil qiladi. Sirdaryo havzasiga Norin, Qashqadaryo, 
Chirchiq, Ohangaron, So‘x, Isfara, Oq bora, Isfavramsoy, Shoximardon, 
G‘o‘vasoy va Kosonsoy daryolari, Amudaryo havzasiga Zarafshon, 

---

102 
Qashqadaryo, Surxondaryo, To‘polondaryo, Sherobod daryolari kiradi. 
Amudaryoning ham, Sirdaryoning ham irmoqlari asosan o‘zining o‘rta va 
quyi oqimlari doirasidagina respublika hududidan o‘tadi.
Respublika hududida ko‘llar kam. Ulardan eng kattasi Orol ko‘lidir.
Bu ko‘l ancha katta maydonni egallaganligi sababli dengiz deb ham 
ataladi.