66
yaqindan bilgan знавший близко
istilo порабощение
xiyonatchi предатель
o‘z qo‘li bilan bitgan написанное собственноручно
tarixiy manba
исторический источник
xolisona
объективно
ta’sis etish учредить
Topshiriq.
Yangi so‘zlar ishtirokida birikmalar tuzing va rus tiliga
tarjima qiling.
Topshiriq.
Matn yuzasidan savollar tuzib, o‘zaro suhbatlashing,
matn mazmunini so‘zlab berishga tayyorlaning. Matnni ma’noli qismlarga
ajrating va reja tuzing.
Topshiriq.
O‘qing. Matn yuzasidan savol - javob qiling.
AMIR TEMUR
Amir Temur 1336- yilning 8- aprelida Kesh (Shahrisabz)
viloyatining
Xo‘ja ilg‘or qishlog‘ida tug‘ildi. U yoshligida xat- savod chiqarib, tibbiyot,
riyoziyot, falakiyot, tarix ilmi va me’morchilikni o‘rgandi.
Amir Temurni yaqindan bilgan arab faylasufi Ibn Xaldun jahongirning
turk, arab, fors xalqlarining tarixini, diniy, dunyoviy
va falsafiy bilimlarni
mukammal o‘zlashtirganini ta’kidlaydi.
Amir Temurning hayoti va faoliyatini ikki davrga bo‘lish mumkin:
birinchi davr (1360 - 1385) -- Movaraunnahrning mo‘g‘ul istilosidan ozod
qilinib, yagona markazlashgan davlat tuzilishi, o‘zaro urushlar barham topishi.
Ikkincni davr (1386 – 1405) esa boshqa mamlakatlarga ikki yillik, uch
yillik, tort yillik deb ataluvchi yurishlardan iborat.
Atoqli nemis olimi M. Beberning yozishicha, « Amir Temur o‘z
dushmanlariga nisbatan juda berahm edi, Lekin sarkardalik,
davlatni
boshqarish va qonunchilik sohasida buyuk talantga ega edi».
Amir Temurning har bir harbiy yurishiga sabab bor edi. Bular o‘z davlati
sarhadlarini mustahkamlash, tashqi dushmanlardan himoyalash, karvon
yo‘llarini turli yo‘lto‘sarlardan tozalash, xiyonatchi,
aldoqchilarni jazolash,
bo‘ysunmaganlarni itoat ettirish, o‘zining siyosiy ta’sirini kengaytirishdan
iboratdir.
67
Uning mohir diplomat ekani, Vizantiya,
Venetsiya, Genuya, Ispaniya,
Fransiya, Angliya kabi o‘sha davrning taraqqiy etgan davlatlari bilan iqtisodiy
aloqalar o‘rnatish va uni mustahkamlash sohasidagi faoliyatidan dalolat
sifatida fransuz va ingliz qirollarining
Amir Temurga yozgan xatlarini eslash kifoya.
Amir Temur ilm – fan, ma’naviyat ahliga alohida e’tibor, mehribonlik
ko‘rsatgan. U davlat, jamiyat oldida turgan har bir
muhim masala yuzasidan
kengash chaqirar va bu kengashga nafaqat davlat arboblari, sarkardalar,
temuriyzodalarni, balki sayyidlar, shayxlar, ilm - fan arboblarini ham taklif etar
edi.
Sohibqiron bu haqda o‘z qo‘li bilan bitgan, muhim tarixiy manba
sanalgan «Tuzuklari»da bayon etgan.
Mustaqillik davrida tarixni xolisona o‘rganish, buyuk ajdodlar ruhini yod
etish yaxshi an’anaga aylandi. Xususan, Amir Temur nomini tiklash borasida
katta ishlar qilindi. 1996- yilning Vatanimizda Amir Temur yili deb e’lon
qilingani, Amir Temur ordeni ta’sis etilgani fikrimizning yorqin dalilidir.
Do'stlaringiz bilan baham: