Microsoft Word qishloq xo'jaligi mashinalari

Uning nisbatan yug‘on yassi tishlari (5) o ‘zi aylanadigan
trayektoriyaga deyarli urinma shaklida buralgan va diametri 300
mm bo‘lgan disk (3) ga bikir ko‘tarilgan. Aylanayotib ilgarlanma
159

---

harakat qilayotgan pichoq trayektoriyasi uzaytirilgan sikloida 
bo‘lishi uchun uning kinematik rejim ko‘rsatkichi X > 1, 0 bo‘lishi 
kerak.
Sirkon ko‘pincha kombinatsiyalashtirilgan ekish agregatlarida 
boshqa ishchi qismlar bilan birgalikda qo‘llaniladi.
5-§. K ultivatorlar
Tuproq palaxsasini ag‘darib yerga ishlov berish ko‘pincha 
salbiy oqibatlarga, ya’ni tuproqdagi uglerodning kamayishi, 
shamol va suv eroziyasining kuchayishiga olib kelishi mumkin. 
Shu sababli, tuproqni ag‘darmasdan yumshatib, tabiiy namlikni 
saqlab qolish, begona o‘tlarga qarshi kurashish, ekilgan urug‘ni 
unib chiqishi uchun eng qulay sharoit yaratish kabi maqsadlarda 
yerga ishlov berish uchun kultivatorlardan keng foydalaniladi.
Kultivatorlar yerga yoppasiga ishlov beradigan va maxsus 
chopiq qiluvchi turlarga bo‘linadi.
Yerga yoppasiga ishlov beradigan turlari ishlov berilmagan 
joylarni qoldirmasdan tuproqni yumshatish va begona o‘tlarni 
yo‘qotish maqsadida ishlatiladi.
Maxsus kultivatorlar bog‘ va o‘rmonlarda daraxtlar oralig‘iga 
hamda eroziyaga uchragan joylarga ishlov berishda ishlatiladi. Bu 
guruhga chuqur yumshatkich-keskich kultivatorlari ham kiritiladi.
Chopiq kultivatori sug‘oriladigan dehqonchilikda ekinlar qator 
oralig‘idagi tuproqqa ishlov berish, begona o‘tlarni yo‘qotish va 
o‘g‘itlash uchun ishlatiladi.
Kultivator bilan ishlov berishda quyidagi agrotexnik 
talablarga: tuproqning pastki, nam qatlamini yer yuzasiga 
chiqarmaslik; eroziyani kuchaytiradigan changsimon zarrachalarni 
hosil qilmaslik; yumshatiladigan chuqurlik tayinlanganidan 1, 0 sm 
dan ortiq farq qilmasligi va begona o‘tlarni 98 - 99 
%
yo‘qotilishiga 
rioya qilinadi.
Kultivator ishchi qismlari bajaradigan ishiga qarab, asosan to‘rt 
turga bo‘linadi: yumshatuvchi tishlar, o‘toqlovchi yotiq tishlar, 
o‘q-yoysimon tishlar va chuqur yumshatuvchi tishlar.
160

---

Yumshatuvchi tishlar iskanasimon (92- 
d
rasm), to‘ntarma 
(92- 
e
rasm) va nayzasimon (92- 
f
rasm) kabi turlarga bo‘linadi. 
Bunday tish sirtining yumshatish burchagi a o‘zgaruvchan bo‘ladi 
(balandligi ortsa, a kattalashadi).
g
92-rasm.
Kultivatorning ishchi qismlari:
a
— o‘toqlovchi yotiq tish; 
d
— o‘q-yoysimon (universal) tish; 
v — iskanasimon tish; 
g
— to‘ntarma tish; 
d
— nayzasimon tish;
e — chuqur yumshatuvchi tish.
Iskanasimon tishning qamrov kengligi 
b = 20
mm bo‘lib, 
tuproqning pastki, namroq qismini yuzaga chiqarmaydi. Bunday
161

---

tish bikir ustunga a = 40 - 45° ostida o‘rnatilib, 25 sm 
chuqurlikkacha, prujinasimon ustunga a = 25 - 30° burchagi ostida 
ko‘tarilib, 12 sm chuqurlikkacha ishlov berishi mumkin. To‘ntarma 
tish uchining kengayish burchagi 2y = 60 - 70° bo‘lib , qamrov 
kengligi b = 35 - 65 mm bo‘ladi. Ishlatilayotgan uchi o‘tmaslashib 
qolsa, tish 180° ga to‘ntarilib o‘rnatiladi. Nayzasimon tish (92- 
f
rasm) ko‘p yillik begona o‘tlarni yo‘qotishda qo‘l keladi.
O ‘toqlovchi yotiq tishlar (92- 
b
rasm) ekin qator oralig‘idagi 
begona o‘tlarni yo‘qotish maqsadida ishlatiladi. Shu sababli, uning 
yumshatish burchagi o‘ta oz (a = 9 - 10°) o‘rnatiladi va tuproqni 
maydalash deyarli kuzatilmaydi. Bunday tishning tig‘i begona 
o‘tlar ildizini kam kuch sarflab kesishi uchun у burchagining 
miqdori sirpanib kesishni ta’minlashi kerak. Shu sababli, 
o‘toqlovchi yotiq tish qamrov kengligi