Microsoft Word O'zbek adiblari doc



Download 0,84 Mb.
Pdf ko'rish
bet4/123
Sana07.01.2022
Hajmi0,84 Mb.
#327379
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   123
Bog'liq
xJUJlhKbIRAqt61muHvk20AMkEpAJ5nWYr9gazjq

 

 

SADRIDDIN AYNIY (1878—1954) 

 

Tojik sho’ro adabiyotining asoschisi, sho’ro davri o’zbek milliy adabiyotining shakllapishiga ulkan 



hissa qo’shgan atoqli adib, zakovatli olim, donishmand ustod va fidokor jamoat arbobi Sadriddin 

Ayniy  Buxoro  amirligiga  qarashli  G’ijduvon  tumanining  Soktare  qishlog’ida  1878  yilning  15 

aprelida  dunyoga  keldi.  Olti  yoshidan  maktabga  qatnay  boshlagan  Sadriddin  1890  yilda 

Buxoroga  kelib  Mir  Arab,  Badalbek,  Olimxon  madrasalarida  ta’lim  oldi,  madrasani  tugatgach, 

yangi usul maktablarida muallimlik qildi. 

Sadriddin Ayniyning adabiy faoliyati o’tgan asrning 90-yillarida she’rlar yozish bilan boshlangan 

bo’lib,  uning  birinchi  asari  «Guli  surx»  («Qizil  gul»)  1897  yilda  yaratilgan  edi.  Shundan  so’ng 

maktablar  uchun  «Tahsib  us-sibiyon»  («Bolalar  tarbiyasi»)  nomli  o’qish  kitobini  (1909)  tuzib 

nashr ettirdi. 

1917 yil fevral inqilobi ta’siri natijasida O’rta Osiyoning turli shaharlarida istiqlolchilik harakatlari 

boshlanib  ketdi.  S.  Ayniy  amirlikka  qarshi  kurashgani  uchun  uni  zindonga  tashlaydilar.  U 

Oktyabr  to’ntarishi  yillarida  o’zbek  va  tojik  tillarida  inqilobiy  she’rlar,  marshlar  yaratadi.  Shoir 

«Inqilob  uchqunlari»  (1923)  to’plamidagi  «Ozodlik  qo’shig’i»,  «Oktyabr  inqilobi»,  «Baynalmilal 



marshi»,  «Birinchi  may»  kabi  jangovar  marshlarida  mehnatkash  xalqni  kurash  va  mehnatga, 

do’stlik va birodarlikka chaqirdi. 

Yozuvchi  hajviy  usulda  yozgan  «Buxoro  jallodlari»  (1922)  qissasida  amir-amaldorlarning 

dahshatli  jabr-zulmi,  gunohsiz  kishilarni  o’rta  asr  qiynoqlari  bilan  qatl  etishlarini  fosh  etgan 

bo’lsa, «Odina» (1927) qissasida mehnatkash xalqning og’ir qismati va mash’um hayotini jonli 

tasvirlab berdi. 

Ayniyning o’zbek tilida yozgan «Qullar» romani 1934 yilda Toshkentda o’zbek tilida, 1935 yilda 

Dushanbeda tojik tilida nashr qilindi. «Qullar» romani xalqchil asar bo’lib, uning bosh qahramoni 

tarixni  harakatga  keltiruvchi  kuch  —  xalq  va  uning  sodiq  farzandlaridir.  Tarixning  ma’lum  bir 

bosqichini  qamrab  oluvchi  bu  roman  xalq  tarixini,  uning  hayotini  va  kurashini  realistik  aks 

ettirgan.  Biroq  «Qullar»  romaniiing  so’iggi  beshinchi  qismidagi  jamoa  xo’jaligi  qurilishi  yillari 

tasvirida andak tarixdan chetga chekinish ham yo’q emas. Chunki romanda faqat bu davrning 

ijobiy  tomonlarigina  bo’rttirib  ko’rsatilgani  holda  kollektivlashtirish  siyosati  tufayli  necha  o’n 

minglab  begunoh  kishilarning  qatag’onlikka  uchraganligi  haqida  lom-mim  deyilmaydi.  Shu 

jihatdan S. Ayniy ma’lum ma’noda tarixiylikdan chekinganligi seziladi. 

Ayniyning  «Sudxo’rning  o’limi»  (1937)  qissasidagi  asosiy  qahramon  Qori  Ishkamba  jahon 

adabiyotidagi  Plyushkin  yoki  Gobsek  kabi  klassik  obrazlar  bilan  bir  qatorda  turuvchi  yangi 

obrazdir. 

Ulug’  Vatan  urushi  yillarida  Ayniy  «Marshi  intiqom»,  «Muqanna  qo’zg’oloni»,  «Temur  Malik» 

kabi  vatanparvarlik  ruhidagi  ilmiy-badiiy  asarlarini  ijod  qildi.  U  xalq  ijodi  romantikasi  va 

fantaziyasidan, folklor obrazlaridan keng foydalangan holda «Yetti boshli dev» asarini yaratdi. 

Urushdan keyingi tinch qurilish yillarida yaratgan asarlari orasida to’rt tomlik «Esdaliklar» (1949-

1954) ajralib turadi. Asarning 1951 yilda chon etilgan «Buxoro» kitobi Ittifoq Davlat mukofotiga 

sazovor bo’ldi. S. Ainiyning «Buxoro», «Sudxo’rning o’limi» hamda «Doxunda», «Qullar» romani 

bolgar,  nemis,  polyak,  venger,  xitoy,  fransuz,  rumin,  hind,  chex  va  boshqa  tillarga  tarjima 

qilingan. 

S. Ayniy o’zbek va tojik adabiyoti tarixi yuzasidan katta ilmiy tadqiqot ishlarini olib bordi. Uning 

o’rta Osiyolik buyuk shoir va olimlar — Rudakiy, Sa’diy, Ibn Sino, Vosifiy, Bedil, Alisher Navoiy, 

Ahmad Donish kabi siymolar haqida yozgan ilmiy asarlari nihoyatda qimmatli. U filologiya fanlari 

doktori  darajasini  olishga  muyassar  bo’ldi.  Adib  O’zbekiston  Fanlar  akademmyasining  faxriy 

a’zosi  hamda  Tojikiston  Fanlar  akademiyasining  haqiqiy  a’zosi  qilib  saylandi,  bir  necha  yillar 

davomida Alisher  Navoiy nomidagi  Samarq;and Davlat dorilfununining professori  va  Tojikiston 

Fanlar akademiyasining tashkil topgan kunidan boshlaboq uning prezidenti sifatida xizmat qildi. 

U 1954 yilning 15 iyulida Dushanbe shahrida vafot etdi. 




Download 0,84 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   123




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish