Microsoft Word O'quv qo'llanma

5.71 “FSMU” STRATEGIAYSI 
Grafik organayzer o‘quvchi (talaba) larda o‘rganilayotgan mavzu yuzasidan 
fikrlarni mustaqil bayon etish, shaxsiy mulohazalarni dalillash (misollar bilan 
asoslash) , bahslashish qobiliyatini shakllantirishga xizmat qiladi. 
O‘quvchi (talaba) larga quyidagi sxema bilan ishlash tavsiya etiladi: 
№
Tushunchalar 
(F)
(S)
(M)
(U)
1. 
Ta’lim 
metodlari 
2. 
Ta’lim 
vositalari 
3. 
Ta’limni 
tashxis 
qilish 
Izoh:
shartli belgilar quyidagi mazmunni anglatadi: 
(F) – 
fikr
ingizni bayon eting; 
(C) – fikringizni asoslovchi biror 
sabab
ni ko‘rsating; 
(M) – ko‘rsatilgan sababaning asosli ekanligini isbotlovchi 
misol
keltiring; 
(U) – fikringizni 
umumlashtiring!
Mashg’ulotlarda grafik organayzerni qo‘llash quyidagi tartibda amalga 
oshiriladi: 
O’quvchi (talaba) lar tanlangan mavzu (masala, muammo) hamda “Toifalash” 
grafik organayzerini qo’llash shartlari bilan tanishtiriladi
Kichik guruglarga ma’lum topshiriqlardan beriladi 
O’qituvchi muhim xususiyatlari belgilanishi lozim bo’lgan mavzu (masala yoki 
muammo) ni aniqlab, o’quvchi (talaba) larni kichik guruhlarga ajratadi
Kichik guruhlar topshiriqni bajaradi (mavzu mohiyatini yorituvchi muhim 
xususiyatlarni aniqlaydi, ularni jadval yirdamida ifodalaydi)
Kichik guruhlar o’z yechimlarini jamoa e’tiboriga taqdim etadi 
Jamoa tomonidan kichik guruhlarning ishlari muhokama qilinadi 

---

i
v
‐
o
j
432
5.72 “CHARXPALAK” STRATEGIYASI 
Strategiya o‘quvchi (talaba) larda o‘rganilgan mavzularni yodda olish, ular 
yuzasidan mantiqiy fikrlash, savollarga mustaqil, to‘g’ri javob berish, o‘z-o‘zini 
baholash malakalarini shakllantirish, o‘qituvchi tomonidan qisqa vaqtda o‘quvchi 
(talaba) larda mantiqiy fikrlash, o‘z fikrlarini mustaqil, erkin bayon qilish, o‘z-
o‘zini baholash, individual, juftlik, guruh va jamoada ishlash , boshqalar fikrini 
hurmat qilish, mavjud fikrlar orasidan muhimini tanlab olish ko‘nikma, malakalarni 
rivojlantirishdan iborat. 
Mashg’ulotlarda strategiyani qo‘llash tartibi quyidagicha: 
Har bir guruh tomonidan yangi material mazmuni o’rganiladi va o’zgartiriladi 
Belgilangan vaqt nihoyasiga yetgach, tarqatmali materiallar yana bir bor boshqa 
guruhlar bilan “Charxpalak aylanmasi” yo’nalishida almashtiriladi (guruhlar 
o’rtasida materiallarnini o’zaro almashtirish ularning soniga ko’ra takrorlanadi) 
Guruhlar (ularning har bir a’zosi) o’z yechimini bitta qutiga yig’adi 
Materiallar so’ngi bor almashtirilgandan keyin har bir guruh (har bir o’quvchi) o’zi 
bajargan yechimni (guruh raqami va o’ziga tegishli belgi asosida) tanlab oladi 
O’qituvchi o’quvchi (talaba)larni strategiyani qo’llash tartibi bilan tanishtirib, 
ularni guruhlarga ajratadi 
Guruhlarga tarqatmali materiallar va ular asosida topshiriqlar beriladi 
A’zolar guruh tarkibida individual ravishda tarqatmali materialda ko’rsatilgan 
vazifani bajaradi (bajarilgan ishning o’ng burchagiga guruhning raqami, chap 
burchagiga esa o’ziga tegishli bo’lgan biror belgini qo’yadi) 
Topshiriqni bajarish uchun vaqt hajmi (10-15 daqiqa) belgilanadi 
Belgilangan vaqt nihoyasiga yetgach, tarqatmali materiallar yana boshqa guruhlar 
bilan “Charxpalak aylanmasi” yo’nalishida almashtiriladi 

---

i
v
‐
o
j
433
Strategiyadan barcha turdagi o‘quv mashg’ulotlarida, mashg’ulotning boshi yoki 
oxirida, muayyan bo‘lim (bob) yakunida, o‘tilgan mavzuni takrorlash chog’ida 
foydalanish mumkin. Shu bilan birga strategiya o‘quvchi (talaba) larning 
bilimlarini mustahkamlash, o‘rganilgan mavzularning o‘quvchi (talaba) lar 
tomonidan qay darajada o‘zlashtirilganligini aniqlash va baholashda ham samarali 
sanaladi.