Microsoft Word O'quv qo'llanma

Maqsadga erishishning foydali vositasi
 
SMART
 
DISKO
 
Specific (konkret 
aniq) Measurable 
(o‘lchanuvchi)
Attainable 
(erishiladigan)
Relevant 
(solishtiriladigan, 
o‘rinli)
Time-bound (vaqt 
bo‘yicha aniqlangan) 
Erishiladigan – masala qo‘yilishida bajaruvchi 
maqsadga erishilishini aniqligini va natija yuqori 
bo‘lishini bilishi lozim. Maqsad «qiyin lekin 
bajarsa bo‘ladi» degan o‘yga mos tushishi lozim.
O‘lchanadigan – maqsad o‘lchanishi kerak, chunki 
u erishilishi mumkinligi ko‘rinib turishi kerak. 
Solishtiriladigan – bajaruvchiga qo‘yilgan maqsad 
boshqa bo‘lim yoki mavzu maqsadlari bilan 
mosligi tushunarli bo‘lishi kerak. Bajaruvchi 
konkret holda bu maqsadlar nimalardan tashkil 
topganini bilishi kerak. 

---

234
Har bir maqsadlar uchun resurslar vaqt va boshqa 
vosita (resurs) lar chegaralangan bo‘lishi lozim. 
Amaldagi pedagogik faoliyatda darsning didaktik maqsadlari faqat o‘quv 
topshirig‘i orqali amalga oshirilishi mumkin. Bu topshiriqlar o‘quvchining shaxsini 
rivojlantirishini ta’minlashiga, fikrlashiga, harakat qilishiga, turli hayotiy 
vaziyatlarda o‘zini tutish ko‘nikmasi shakllantirilishiga qanday erishish mumkin?
Blum taksonomiyasi ma’lum darajaga yetganligini bildiruvchi o‘quv 
maqsadlari va o‘quvchining aniq harakatlari darajasini belgilab beradi. Shunday 
qilib, maqsad qo‘yish va topshiriq va mashqlarni loyihalash jarayonida asosiy 
element harakat qilishga undashdir. Haraktga undashdan bevosita faoliyatga 
o‘tishni o‘zida mashq va topshiriqlarni mujassamlashtirgan harakat fe’lini 
ta’minlaydi Blum taksonomiyasi buning uchun yaxshigina texnologiyalashgandir. 
Chunki har bir o‘quv topshirig‘i uchun: 
o‘quv topshiriqlari topologiyasi aniqlangan;
o‘quv topshiriqlari boshlanadigan fe’llar ko‘rsatilgan; 
o‘quv topshiriqlarini bayon qilishda qo‘llash zarur bo‘lgan asosiy operatsiyalar 
ko‘rsatilgan; 
Didaktik harakatlar ro‘yxati-shaxsni rivojlantirish uchun maqsadlarni 
konstruktorlash uchun harakatlar aniq bayon qilingan bo‘lishi kerak.
Dars topshirig‘i o‘quvchini darsdagi faoliyatini tashkil qiluvchi tizimni 
shakllantiruvchi birlik hisoblanadi. Dars topshiriqlarini Blum taksonomiyasi 
bo‘yicha tanlab o‘quvchining ko‘nikmalari shakllanadi. 
Dars topshirig‘i Blum taksonomiyasi o‘quv maqsadlari darajasiga ko‘ra turli 
ko‘nikmalarni shakllantiradi. Birinchi uchta taksonomiya darajasi – bilim, 
tushunish va qo‘llash reproduktiv ko‘nikmalarni shakllantiradi. Bu faoliyat sohalari 
ko‘nikmalarini takrorlay olish, oldin yoki hozirgina o‘zlashtirilgan axborotni 
buzilishlarsiz bayon qilishdan iboratdir.
Tahlil va sintez darajasining asosiy maqsadi kognitiv ko‘nikmalarni 
shakllantirishga yo‘naltirilgan bo‘lib, yaqqol ko‘rinuvchi yoki yashirin axborotni 
transformatsiya qilishga yo‘naltirilgan bilish ko‘nikmasini talab qiladi. Bunday 

---

235
ko‘nikmalarning asosini keyingi predmetni chuqur bilish uchun zarur bo‘lgan 
bilimlar yoki keyinchalik fanlararo bilimlarga aylanuvchi bilimlar tashkil qiladi.
Amalda qo‘llash ko‘nikmalarini shakllanganligini baholash darajasining 
vazifasi bu tashqi va ichki o‘zini tutish shakllari bo‘lib, ular orqali shaxs o‘ziga 
qabul qilish, atrof muhitni qabul qilish, turli hayotiy vaziyatlarni qabul qilish kabi 
ko‘nikmalarni shakllantirishiga qaratiladi. Bunday ko‘nikmalarning asosini 
kundalik hayotda ustunlik qiladigan hayotiy muhim ko‘nikmalar tashkil qiladi 

---

236