Microsoft Word nizami g?NC?Vi-sirl?R x?Zin?SI. doc

 
Yeddinci söhbət 
İNSANLIQ MƏRTƏBƏSİNİN BÜTÜN XİLQƏTLƏRDƏN ÜSTÜNLÜYÜ 
 
1279 B. Nizaminin fikrincə,  İnsan kainatın  əşrəfidir və  əslində Tanrı kainatı 
İnsanın  şərəfilə yaratmışdır. Ay, Günəş, bütün səyyarələr və bütün nemətlər  İnsana 
xidmət naminə xəlq olunub. Buna görə İnsanı təbiətin nazlı yavrusu adlandırmaq olar. 
Qurani-şərifin "ət-Tin" surəsinin dördüncü ayəsində deyilir: "Biz insanı  ən gözəl 
şəkildə yaratdıq. Buna görə insan bütün 
 

---

_______________ Milli Kitabxana _______________ 
238 
 
xilqətlərdən daha kamil olması müqabilində  nəcib, xeyirxah, humanist olmalı, 
özündən aşağı pillədə duranların hamısı qarşısında məsuliyyətini, cavabdehliyini daim 
dərk etməlidir.  İnsan bütün flora, fauna aləmini, bütün təbiəti sevib qorumağa, 
yaşatınağa borcludur. Onun başlıca məziyyətlərindən biri cəmiyyəti kamilləşdirmək 
və təbiətlə cəmiyyət arasında üzvi ahəngdarlıq yaratmaqdan ibarətdir. 
1280 B. Bu beytdə Nizaminin humanizm konsepsiyasının məğzi verilib. Tanrıdan 
öyrəndiyi "adlar elmi"ni və bütün bəşəri təcrübəsini Adəm öz törəmələri üçün qoyub 
getmişdir. İnsan bu məsuliyyəti və kainatın əşrəfi olduğunu dərk etməlidir. 
1280-1283 B. İnsan əzəli dayədən süd əmməyincə qənd, şəkər dadıb, yəni xilqətcə 
gözəl, ülvi, humanist yaradılıb, suyu şirin və qanı  şirin xəlq olunub. Məgər bundan 
böyük yaxşılıq olar? İnsana yalnız mənəvi üstünlük, idrak adlı misilsiz töhfə deyil, 
həm də cismani üstünlük verilib. Bütün xilqətlər ilə müqayisədə ən kamili, ən gözəli 
İnsandır! 
1286 B. Nizaminin fikrincə, bütün heyvanlar və quşlar və ümumən, canlı-cansız 
təbiət  İnsana xidmət üçün yaradılmışdır. Buna görə insan öz xidmətçisinin qədrini 
bilməli, flora, fauna aləmini, ümumən, təbiəti qorumalıdır. 
1294 B. Ay gündüzlər pərdəli gəldiyi, görünmədiyi halda, gecələr görünür, 
deməli pərdəsiz qalır. 
1295 B. Gecə hər şeyi öz qaranlıq pərdəsi altında saxladığı halda dan yeri- sübh 
bu pərdəni aradan qaldırır və bütün gizlinləri faş edir. 
1296 B. Yeni Bal arısının sirləri bəzən elə sirr olaraq qala bildiyi halda,sənin heç 
bir sirrin bəşəriyyətin nəzərindən yayınmır. Bal arısının gül pərdəsi deşiksiz, bütöv 
olduğu halda, sənin fəza, fələk, göy adlı pərdən şan-şan, göz-gözdür. O gözlər hər şeyi 
apaşkar görür. 
1297 B. Hörümçək toru - acgözlük, nəfs, tamah toru, şöhrət, sərvət düşkünlüyü. 
1298-1299 B. Pərdə ardındakı Tanrı  ərənləri - ilahi qüvvələr.  Pərdə dalından 
çıxmaq - din yolundan çıxmaq. 
1304 B. Sən heç olmasa qırx gün riyazət cəbrinə qatlaşa bilsən, bədənin cürbəcür 
ehtiraslardan: sərvət,  şöhrət, qadın düşkünlüyü və acgözlük azarı kimi müxtəlif 
xıltlardan təmizləməyi bacarsan, ruhun yuvası, qaynağı olan könül kimi, can kimi 
paka çıxarsan (prof. R.Əliyev). 
1311 B. Ucuz ehtiraslar ardınca qoşmaq dəmirçixanaya getmək və od kürəsinə 
yanaşmaq kimidir: üstünə çınqılar səpələnəcək, bəlkə də səni yandıracaqdır. Zəka və 
təfəkkür, insanlığa xidmət ardınca getmək isə  əttar dükanına varmağa bənzər. Bu 
halda sən düşüncə və idrak rayihəsinə qərq olacaqsan! 
1318 B. Məhəmməd peyğəmbərin əmisi Əbu-Talib islamiyyəti qəbul etmədiyinə 
görə əslində cəhənnəmə vasil olmalıdır. Lakin Həzrətlə qohumluğu onu əsfələsafilin 
atəşindən qoruyur. İslamı  qəbul etməsə  də,  Əbu-Talib nəcib, xeyirxah kişi olmuş, 
Həzrət peyğəmbər onun xətrini istəmişdir.