Microsoft Word nizami g?NC?Vi-sirl?R x?Zin?SI. doc

_______________ Milli Kitabxana _______________ 
211 
 
118  B. Nizami turuncun bu keyfiyyəti ilə  Həzrət peyğəmbərin həyatı  və taleyi 
arasında yaxın bənzəyiş görür. Bütün peyğəmbərlərdən, bütün Tanrı elçilərindən 
sonra gəlməsinə baxmayaraq, Həzrət Məhəmmədin adı Tanrı  dərgahındakı "Lövhi-
məhfuz"da ilk peyğəmbər sifətilə yazılıb. Deməli, turunc kimi o da öncə bar gətirib, 
bundan sonra çiçəkləyib, yəni bütün peyğəmbərlərdən sonra zühur edib, bəşəriyyətə 
bəlli olmuşdur. 
119 B. 
"Adəm hələ su və torpaq şəklində olarkən mən peyğəmbər idim"hədisinə 
işarədir.İkinci misra islam fəlsəfəsinin belə bir müddəasına əsaslanır ki, Məhəmməd 
peyğəmbərlərin sonuncusudur, ondan sonra dünyaya bir daha peyğəmbər gəlməyəcək. 
120 B. İslam  əsatirinə görə  Məhəmməd peyğəmbərin möcüzələrindən biri 
"şəqqül qəmər" - onun barmağının işarəsilə ayın tən ortadan parçalanmasıdır. Guya 
həmin gündən etibarən parçalanmış, incəlmiş Ay onun hakimiyyət möhürünə 
çevrilmişdir. Nizami heç bir zəbərcəd qaşlı üzüyün gözəllikdə, şərafətdə bu möhürə 
(Aya) tay olmadığını bildirir. Zəbərcəd sarıya çalan yaşıl daşdır. Qədim astronomların 
fikrincə, əslində yaşıl rəngdə olan Ay da, günəş şüalarını əks etdirdiyi üçün sarımtıl 
görünür. 
121 B. Əreb  əlifbasında yazılışına görə "Mim" hərfinin baş  tərəfi dairəcikdən, 
həlqədən ibarətdir. Nizami bunu qulun qulağındakı köləlik həlqəsinə  bənzədir və 
cahanın Həzrət peyğəmbərə qul olduğunu bildirir. Lakin dünyanın özü də dairə, həlqə 
şəklindədir. Deməli, hər iki dünya Məhəmməd peyğəmbərin qulağı  həlqəli quludur, 
köləsidir. 
122 B. Merac zamanı yerdən göyün yeddinci qatına, Tanrı  dərgahına bir göz 
qırpımında getdiyi üçün Məhəmməd peyğəmbərə "sahəölçən" ünvanı verilmişdir. 
123 B. "Ümmi" - ərəbcə savadsız deməkdir və  Məhəmməd peyğəmbərin 
ünvanlarından biridir. "Ümmi" və "Adəm" sözləri "Əlif' və "Mim" hərflərinin yardımı 
ilə yazılır, "Məsiha" sözü də  "Mim" ilə başlanır. Adların yazılışında hərflərin 
ortaqlığından istifadə edən Nizami sübut etməyə çalışır ki,Məhəmməd peyğəmbər 
ondan əvvəl gəlmiş hər iki peyğəmbərdən: həm Adəmdən, həm də Məsihadan (Həzrət 
İsadan) üstün dayanır. 
125 B. İslam etiqadına, görə kainat Tanrının "Kun!" ("Ol!") buyruğu  əsasında 
yaranmışdır. Nizami Gəncəvi Məhəmməd peyğəmbərin adını Tanrı  pərgarı ilə 
yaranmış bu aləmin ən işıqlı nöqtəsi hesab edir, onu dünya üzüyünün qaşı sayır. 
Nüktə - incə  məna, zərif fikirlər və düşüncələr. Nizamiyə görə, Məhəmməd 
məfkurəsi bütün deyilmişlərə son nöqtə qoymuş, bəşər fikrinin yekunu kimi ortaya 
çıxmışdır. 

---