Microsoft Word nemis va ozbek tillarida soz birikmalari doc

Vollverb + Partizipialgruppe: 

 

Schweigend hören – jim turib eshitmoq  

 

Stehend rauchen – turib chekmoq 

 

Sitzend schreiben – o‘tirib (o‘tirgan holda) yozmoq. 

 

Bog‘lovchi  vositalar  so‘z  tartibi  va  intonatsiyadan  iborat.  Bunday 

birikmadagi  sifatdoshlar  ravish  holi  vazifasida  kelgan  sifatdosh  o‘zbek  tiliga 

ravishdosh formasi orqali ifoda etiladi. 

 

O‘zbek  tilida  fe’lning  dastlabki  shakliga  –  moq,  -  sh,  -  (shi),  -  i,  -  uv 

qo‘shimchalarini qo‘shish bilan olmoq, olish, oluv kabi harakat nomlari yoki      - 

gan,  -  ar,  -  ajak  kabi  qo‘shimchalarni  qo‘shish  bilan  sifatdosh  formalari  yasaladi. 

Fe’lning  bu  formalari  gapda  otlashib,  egalik  shaxs-son,  kelishik  qo‘shimchalarini 

oladi  yoki  ularga  ko‘makchi  so‘zlar  ergashib  keladi,  natijada  bunday  formalar 

gapda  turli  sintaktik  vazifalarni  (to‘ldiruvchi,  hol,  aniqlovchi  va  hatto  ega 

vazifalarini) bajarishi mumkin: 

---

 

38

 

1.  Harakat  nomlari  kelishik  va  shaxs-son  qo‘shimchalarini  egalik 

qo‘shimchasisiz  qabul  qilishi  mumkin:  yozishni,  yozmoqni,  yozishga,  yozmoqqa, 

aytuv, aytmoq, yozishlar, aytuvlar kabi. Ular ba’zan egalik qo‘shimchasi bilan ham 

qo‘llanadi: yozishimni, yozishiga, yozishlari kabi. 

 

Harakat  nomlari  ko‘makchi  so‘zlar  bilan  birga  kelib,  fe’lga  tobe  bo‘ladi. 

Fe’lga  tobe  bo‘lgan  ko‘makchi  so‘zli  harakat  nomlari  payt,  sabab,  maqsad 

ma’nolarini ifodalaydi. Masalan:  

 

Kitobni o‘qish uchun oldim – Ich nahm das Buch, um zu lesen.             

      

 

Fe’lli birikma tarkibidagi tobe so‘z sifatdosh bo‘lishi ham mumkin. Bunday 

paytda sifatdosh otlashib, egalik, son va kelishik qo‘shimchalarini oladi. Masalan:  

 

Aytganga ishon – vertraue, was dir gesagt hat. 

 

Otlashgan 

sifatdoshlar 

egalik 

qo‘shimchalarini 

olib, 

shaxs-sonda 

tuslanganda  fe’l  bilan  birikib,  sodda  gap  hosil  qiladi.  Bunday  konstruksiyalarning 

mazmuni nemis tilida, asosan ergashgan qo‘shma gap orqali beriladi. Masalan:  

 

Yozganimni ko‘r – Sehe, was ich geschrieben habe yoki  

 

Sehe, wie ich geschrieben habe. 

 

Yozganini olib keldi – Er brachte, was er geschrieben hat. 

 

Yozganlarini ko‘rdik – Wir sahen, was sie geschrieben haben yoki  

 

Wir sahen, was sie geschrieben haben