84
Bulardan tashqari ushbu jarayonda murabbiy va tarbiyachilarning
nutq madaniyati
ham alohida ahamiyat kasb etadi. Shuning uchun ham ular o’z nutq madaniyatiga
ham talabchan bo’lishlari kerak. Ularga qo’yilgan talabni quyidagicha ifodalasak
bo’ladi:
Murabbiy va tarbiyachining muloyim, jozibador, bolalarni o’ziga
tortuvchi
ohangda gapira olishi kerak;
Murabbiy va tarbiyachining o’z ovozini xohlagan paytda va holatda
boshqara olishi, rostlay olishi va o’z ovoziga muloyimlik ruhi va ta’sirchanlik ruhi
beraolishi kerak;
Murabbiy va tarbiyachi bolalarga muomala borasida katta hajmdagi so’z
boyligiga ega bo’lishi kerak va ular ichidan har bir bolaga mos va xos chiroyli
muomala qila olishi kerak;
Murabbiy va tarbiyachi bolalarga biror narsa yoki voqyea haqida so’zlab
berganda ifoda etilayotgan jarayon ichiga kirib keta olishi, uni jonli ifoda etishi,
ya’ni nutqda obrazli va hayojonli harakatlarni ifoda etishda
aktyorlik xususiyatiga
ega bo’lishi kerak;
Murabbiy va tarbiyachilar bolalar oldiga chiqqanda “qog’ozsiz” (ya’ni faqat
o’qish orqali emas) chiqishga odatlanish kerak, aks holda bolalar tezda zerikib
qoladi;
Murabbiy va tarbiyachilar bolalar oldiga chiqqanda imo-ishoralardan
oqilona foydalanishi kerak, aks holda bolalar sizga “artist”, degan taxallus qo’yib
yuboradi.
MTM dagi tarbiyachi va murabbiylar o’zlarining kasbiy mahoratiga qo’yilgan
talablarga amal qilsa,
quyidagidek yutuqlarga erisha oladi:
bolalar bilan ishlashda ularning tarbiyasi va rivojlanishiga qayg’uradi,
hamda ularga ishonish orqali bolalarning faollik va ijodiy qirralarini namoyon qila
oladi. Bunda bolalarni tushuna olish qobiliyati ularning pedagogik mahoratiga o’ta
muhim sifatiy ko’rsatkichdir;
ular tashkilotchilik faoliyati orqali bolalarda mashg’ulotga qiziqishni,
jamoaviy ishlarni tashkil etishda bolalarga ijobiy-jamoaviy ta’sir etishni, bollarda
havaskorlik va tashabbuskorlik hamda javobgarlik hislarini shakllantira oladi.
Bunday holatda ularning o’zidagi bor energiyani boshqalarga o’tkaza olishi va o’z
bilim, ko’nikma, malakalarini to’liq ishga solib bolalarga ta’sir o’tkazishi o’ta
muhimdir;
ularning bolalar jamoasida ishlashiga bo’lgan moyilligi, qiziqishi,
layoqati
va fidoyiligi tufayligina bolalar jamoasining ma’naviy jihatdan bilimliligi
ta’minlanadi, bolalardagi ijodiy faoliyat va tashabbuskorlikka ijobiy turtki bo’ladi;
ularning o’z-o’zini baholay olishi va shu asosda o’zini boshqarishi o’z
tarbiyalanuvchilaridagi sabr toqatlilik, tanqidiy fikrni to’g’ri qabul qilishlik, o’z-
o’ziga talabchanlik, chegaralilik, mehnatdan qo’rqmaslilik kabi insoniy sifatlarni
shakllantirishga asos bo’lishi mumkin;
85
ularning bolalar bilan ishlashdagi muomalada kirishuvchanligi
va bolalarga
bo’lgan samimiyligi hamda muloyimligi bolalardagi barcha bilan muloqot qila
olishligini, bolalarning tezda o’z o’rtoqlari bilan til topisha olishligini, erkin
muloqot qila olishligini, sezgirlikni, mehribonlikni, o’zaro hamkor bo’lishlikni va
shu kabilarni shakllantirishga samarali ma’naviy asos bo’la oladi;
ularning barcha yangilikni tez anglay olishi
va bir faoliyat turidan
ikkinchisiga, bir ish turidan ikkinchisiga tez o’ta olishi bolalardagi quyidagi
insoniy jihatlarni shakllantirishga namunaviy-ma’naviy asos bo’la oladi: bolalarda
o’rtoqlarining his hayajonlariga qayg’udosh bo’lish shakllana boradi; o’tkir zehinli
va sinchkov bo’ladi; o’z e’tibori va diqqatini tezlik bilan biror narsaga qarata oladi
hamda u haqda fikr yurita oladi; imo-ishora,
rolga kirishuvchanlik, go’zal
harakatlar qilish va zavqlilik kabi hislatlarni o’zida namoyon qila oladi; har qanday
holatda va sharoitda ham o’z hissiyotlarini jilovlashni amalga oshira oladi;
turg’unlik va chidamlilik, ya’ni bolalar o’zini idora qilib, tezlik bilan o’zini bosa
oladi; hissiy munosabatlarni jilovlay oladi, ya’ni xoholab kulmaydi,
baqirib
gapirmaydi, qo’pol muomala qilmaydi, birovni kamsitmaydi, birovning asabiga
tegmaydi va xullas ular o’zaro munosabatlarda ma’naviyatli bo’lib yetishadi.
