Microsoft Word kuk turklari asiri ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
67
Tongyuquq allaqachon Hukmdorga ta'sir qilishga uringan, xavfni kengaytirishga 
ko‘maklashgan va buni Hukmdorga ko‘rsatgani holda Bilga-Hoqonni o‘g‘lidan ayirgan, 
shunga qaramay, Tongyuquqning qizi hanuz ishning borishiga ta'sir ko‘rsatib turardi. 
Hoqon bekordan-bekorga Makon ustidan g‘alaba qilgani kabi Vaqtni ham yengaman deb 
urinib yuribdi. Dono tulki ovchisi kelajakka borishi kerakmi va yana o‘zi kelajak haqida 
qayg‘ursinmi? Nahot Tangri samoviy javobgarlikni uning cho‘kib borayotgan sersuyak 
yelkasiga yuklayotgan bo‘lsa? 
96
Ba'zi o‘rinlarda Ko‘k Turklari tarixi xususida juda ko‘p kishilar tadqiqot olib borganini 
anglayman: Radlov va Malov, Klauson va Chavannes, Bang va Ota Malik Juvoniy, 
Bichurin va Gumilev, Grouset va Peliot, Liu Mau-tasai va Julen. Faqat nomlar, nomlar, 
nomlar. Ba'zi nuqtalarda men ularning hayoti bilan qiziqdim va avval Luk va Zev, 
Valaamov va Tenzig, At-Tohariy va ismsiz darvish kabi ularning hayotiga sho‘ng‘ib 
ketishim mumkinligini angladim. 
Ikkinchi tomondan o‘zim ham ularning biriga aylandim va hayotim o‘rganishga arzigulik 
misol bo‘lib qoldi. Ish shuni taqozo etdi. Bu qachon sodir bo‘lganini sezmagan esam-da, 
lekin hozir uni aniq bilaman. Shuning uchun yuqorida keltirganim tasodifiy ajnabiylar 
(ishonchim komilki, ularni eslay olmaysiz) orasidan o‘zim tomonga yangi yo‘l qurib 
oldim. Kimman o‘zi? O'sha yo‘lovchilar, ajnabiylar va qahramonlarning shunchaki 
soyasimi, yoki sifatli bir narsami va yo ozod ustixonlik allakimmi? Yoxud haqiqat 
zamonaviylik tomonda turgan mana shu ko‘pchilik o‘rtasidami? Yoxud hatto hech bir 
yerda: men u haqiqatni ularning orasidan topishga urinarkanman, shu ishni 
qilayotganimni unutaman, biroq buni bilsam, ular orasidan axtarayotganimga e'tibor 
bermayman... 
97
Albatta, Tulki Ovchisi tulkilar o‘zini aldashda deyarli muvaffaqiyatga erishganini yaxshi 
bilardi. Saltanat qulab borar, lekin buni hali hech kim bilmasdi. Qanaqa davlat bu? Bu - 
iroda, uzundan-uzoq iroda. Butun dasht kabi cho‘zilgan iroda. Zakovat va kuch-qudratni 
keltirgan iroda. Keksa Tongyuquq dono edi, biroq kuchli emasdi u qadar. Kul-Tegin 
o‘lgandi. Bo‘rilar kuchsiz bo‘lsa, tulkilar, shoqollar va qarg‘alar hukmronlikka o‘tadi. 
Sariq tulkilar ham ularni chuv tushirdi. 
Lekin dashtda ov qilishning juda qadimgi yo‘li bor: chavandozlar tulkilarni ufq 
chegarasigacha to‘xtamay quvib borishadi va birdan ular o‘ng tarafdan kelib, yana ularni 
ufqning boshqa chegarasigacha quvishadi. So‘ngra chavandozlar yana boshdan o‘ng 
tarafdan kelishadi va tulkilarni qayta-qayta ufqning uchinchi chegarasiga qadar 
quvishadi. Bu bir fitnadir. Lekin oxiri chavandozlar katta egri chiziq tortib tulki bilan 
yuzma-yuz kelishadi. Tulki esa chap berish o‘rniga, yerga qulab o‘ladi. Ular dasht 
g‘oyasiga toqat qilolmaydi. Bu Buyuk Qaytaruv deb ataladi. Dono va Keksa Tongyuquq 
ana shu Buyuk Qaytaruvga tayyor turardi. 

---

Ko‘k Turklari asiri (roman). Nouman Smaylz