Microsoft Word Kristаllоgrаfiya, minеrаlоgiya vа krist usl 2014

Kоesit vа stishоvit. Krеmniy kislоtаning yangi, eng zich 

mоdifikаtsiyalаridаn bo’lib, kеyingi yillаrdа sun’iy rаvishdа judа yuqоri 

bоsim vа tеmpеrаturаdа vujudgа kеltirilgаn. 

Kvаrts silikаt sоhаsidа judа  kаttа  аhаmiyatgа egа. U ko’pginа silikаt 

mаtеriаllаrning аsоsini tаshkil etаdi. 

Kal’sit minerali – tabiiy ohaktoshning asosiy minerali. Ohaktoshlar 

tarkibida  СаСО

3

  ≈ 50–95 %; qolgani esa – tuproq, kvars, dolomit, pirit 

minerallari. Ohaktosh cho’kindi tog jismlariga kiradi, munerallarning rangi 

oq yoki rangsiz, ammo tarkibidagi yo’t qo’shimchalarga bog’liq holda rangli 

bo’lishi mumkin. Kal’sit xlorid kislota bilan aktiv reaktiyaga kirishib CO

2

 

hosil qiladi. СаСО

3

 tabiatda 3 polimorf ko’rinishda uchraydi: kal’sit, aragonit 

va faterit. Kal’siy karbonati hamma turdagi jinslar tarkibida uchraydi – 

rudalarda, g’orlarda (stalaktit va stalagmitlar), geyzerlar cho’kindilarida va h. 

Tarixiy eski nomlari – ohakli shpat, island shpati. Kal’sit kristallari trigonal 

singoniayga mansub, kristalning strukturasi NaClning kubik strukturasiga 

o’xshash bo’lib, kubning bir yo’ni 76 %ga qisqargan bo’ladi deb ta’savvur 

qilish mumkin, bunda Na va Cl Ca va  СО

3

 guruhlariga almashgan bo’ladi. 

Kal’sitning zichligi 2,72 g/sm

3

, optik ko’rsatkichlari N

e

=1,48; N

o

=1,65; N

e

- 

N

o

= -0,172. Qizdirilganda va ultra-binafsha nurlar ta’sirida kal’sit minerali 

fluorescenciyaga ega (lumenescensiyaning rangiga qarab kal’sitning polimorf 

modifakasiyasini aniqlash mumkin).

 

---

 

31

  1       

  2    

17-rasm. 1-Optik ishlov berilgan kalsit minerali.[ Оптический кальцит (огранка). 

Бассейн р. Ниж. Тунгуска, Ср. Сибирь, Россия. Более 4 см. Образец: ФМ 

(ПДК-8198.).] 

2- Pushti rangli ametistda (SiO

2

) oq rangli kalsit kristallari.

 [

Rio Grande do Sul, 

Brazil. Scale:  Sample size 20 cm.]