Microsoft Word kr shaytanat4 ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
194
олди. 
— Бек оға, тушиб кутиб олмаганим учун ранжима. Бу атрофларда бизни бирга кўрмай 
турганлари маъ-қул, — деди Илико сўрашиб бўлгач. 
Анзор «Мерседес»га ўтирмади. У орқадаги машинада етиб борадими ё Тбилисида қоладими, 
Асадбек суриштирмади. 
То шаҳардан чиққунларига қадар икковлари учун ҳам аҳамиятсиз бўлган гаплардан 
гаплашдилар. Одатда ҳамсафарлар жим кетмаслик учун нималарнидир гапириб кетадилар. Шу 
«нималарнидир»га об-ҳавонинг ўзгариши ҳам, Канададаги автобус ҳалокати ҳам, Везувий 
вулқонининг уйғониши ҳам киради. Бунақа пайтда «Тбилисидаги бозорда олма нархининг 
ошишига Везувий вулқонининг нима даҳли бор?» деб сўраб ўтирилмайди. Асадбек билан 
Иликонинг суҳбатлари ҳам шунга ўхшаш бўлди.
Тоғнинг илон изи йўлларидан боришаётганда Илико: 
— Тўйингни сал орқага сурсанг бўларди, сенинг баҳонангда мен ҳам бобомнинг ёнида қолиб, 
озгина дам олардим. Бобомга анча далда бўлардик. Ҳозир унга қийин, — деди. Сўнг хўрсинди-
да, қўшиб қўйди: — Жуда қийин. 
— Қолишнинг ҳеч иложи йўқ. Бугуноқ Томскка учишим керак, — деди Асадбек. 
— У ерда нима қилмоқчисан? — деб ажабланди Илико. 
— Козлов ўша ерда эмиш. 
— Томскдами? — Илико бошидаги новвотранг шляпасини қўлига олиб, худди чангини 
қоққандай бир-икки чертиб қўйди. — Ўзим ҳам шунақадир деб ўйловдим. Демак, Балабуханинг 
ёнида экан-да? 
Асадбек фақат Томскни эмас, балки унинг атрофидагиларни ҳам бир сўзи билан ётқизиб-
турғизишга қодир Балабуха деган одам борлигини эшитган, аммо ўзини кўрмаган эди. Унинг 
таърифидаги гаплар миш-мишми ёки ҳақиқат эканини ҳам аниқ билмасди. Козлов бу кунларда 
айнан унинг паноҳидами ёки бошқа бировнингми — буни ҳам аниқ айтолмаслиги сабабли: 
— Билмадим, балки ёнидадир? — деб мужмал жавоб берди. 
— Ҳа, ўша ерда, — деди Илико ишонч билан, — уни Балабухадан бошқаси ҳимоя қила 
олмайди. Суликонинг ўлимидан сал олдин Хонгирей зўрларнинг зўрини тўплаб, 
Шаховскийдаги боғида зиёфат берувди. Шу зиёфат баҳонасида Козлов билан сенинг ўйиндан 
чиқишингга рухсат олди. Балабуха Козловни ҳимоя қилди. Лекин «унга тегма!» деб қаттиқ 
талаб қилмаганига ҳайрон бўлувдим. Ўзининг бир режаси бордир. Билиб қўй: зиёфатда ҳеч 
ким сенинг ёнингни олмади. Мен ҳам индамадим. 
— Индаганингнинг фойдаси бўлармиди? — деди Асадбек. — У ерда асосан ўғрилар 
йиғилишгандир. Улар қиморвозларни ёмон кўришади. 
— Буни ўзинг тўғри тушунасан. У ерда гап талашишнинг мутлақо фойдаси йўқ эди. Биз 
ишимизни билиб қилаверамиз. Хонгирейнинг тақдири битта — мағлуб бўлиш. Тақдиридаги 
охирги сўзни биз ёзамиз. Ишончинг комил бўлаверсин. 
— Суликонинг ўлимида унинг қўли борлиги исботландими? 
— Менга исбот керак эмас. Мен ўзим ишонаман, шунинг ўзи етарли. Хонгирей «қиморбозларга 
тегмайман», деб сўз берган эди. У кавказлик эркак эмас, аллақаёқлик қанжиқ! У ваъдасини 
бузди — Тинян қиморбозни босибди. Тинян қиморбознинг Сулико билан шерикчилиги бор эди. 
Хонгирей буни биларди. Билиб туриб атай босган. Менинг ғашимга тегмоқчи бўлган. Сулико 
эса мендан аввалроқ уни кўпчиликнинг орасида қаттиқ сўккан. Суликони худди ўша кечаси 
ўлдириб кетишган. Сенга яна қандай исбот керак? 
— Илико... — Асадбек айтар сўзларини яна бир ўйлаб олгач, гап бошлади: — Икковинг ҳам 
Москва учун бегона одамсанлар. Бир-бирингга тиш қайрасаларинг славянлар сенларни 
чайнамай ютишади. 
— Бу сенинг гапинг эмас, Бек. Бу — Хонгирейнинг фалсафаси. Менга ҳам айтган буни. Бунда 
иккита хатолик бор: Хонгирей ҳеч қачон менга эл бўлмайди. Унинг тили бошқа, қалби бошқа. 

---

Шайтанат (4-китоб). Тоҳир Малик