Microsoft Word конструкция doc qisqartirilgan doc

Temir bilan uglerod qotishmalarining asosiy struktu- ralari va ularning xossalari.

Ferrit (F) – uglerodning alfa temirdagi qattiq eritmasi [Fe_α(Q] bo‘lib, bu eritmada uglerod miqdori juda oz (727 ^oС da 0,02% gacha) bo‘ladi. Umumiy holda uning tarkibida 99,8–99,9% Fe, qolgani uglerod va juda oz boshqa qo‘shimcha elementlar ham bo‘ladi. Ma’lumki, qotish- maning xossasi uning tarkibiga, donachalar o‘lchamiga va shakliga bog‘liq. Ferrit strukturali qotishmaning cho‘zilish- dagi mustahkamlik chegarasi σ _b=250–300 МРа (25–30 kgk/mm²), nisbiy uzayishi 5=40–50%, qattiqligi HB=800– 1000 MPa (80–100 kgk/mm²), zarbiy qovushoqligi, KC\J=2–3 J/m² (20–30 kg-m/sm²) oralig‘ida bo‘ladi.
Sementit (S) – temirning uglerod bilan hosil qilgan kimyoviy birikmasi (Fe₃C) bo‘lib, tarkibida 6,67% С bo‘ladi. Bu qotishma juda qattiq (HB=8000 MPa) va mo‘rt (σ=0) birikmadir. Sementit Mn, Cr va boshqa elementlarni o‘zida ma’lum miqdorda eritadi, ma’lum sharoitda esa o‘zi parchalanib, erkin uglerod (grafit) ajralib chiqadi.
Austenit (A) – uglerodning gamma temirdagi qattiq eritmasi Fe_γ(C) bo‘lib, bu eritmada 1147°C tempe-raturada 2,14% gacha uglerod bo‘ladi. Lekin tempe-raturasi pasaygan sari uglerodning gamma temirda erishi susaya boradi. Austenitning qattiqligi HB= 1600-2000 MPa (160–200 kgk/mm²), nisbiy uzayishi σ = 40–50% oralig‘ida bo‘ladi.
Perlit (P) – ferrit bilan sement fazalarining mexanik aralashmasi bo‘lib, uning tarkibida 0,8% uglerod bo‘ladi. Perlit strukturali qotishmaning xossalari uning tarkibidagi
fazalar miqdoriga bog‘liq. Umumiy holda qattiqligi HB= 1800-2200 MPa (180-220 kgk/mm²) oralig‘ida bo‘ladi.
Ledeburit (L) – austenit bilan sementitning mayda donachalaridan iborat bo‘lgan mexanik aralashma bo‘lib, tarkibida 4,3% uglerod bo‘ladi. Bunday strukturali qotish- maning xossasi tarkibiga va donachalar o‘lchamiga bog‘liq. Umumiy holda qattiqligi, HB=3000–4500 MPa (300–450 kgk/mm²) oralig‘ida bo‘ladi.
Grafit (G) – asosiy metall massasida plastinka, sharsimon yoki bodroq shaklidagi erkin uglerod. Grafitning qattiqligi HB=30-50 MPa (3–5 kg·k/mm²).
Qotishmada yuqorida qayd etilgan strukturalardan tashqari oz bo‘lsada, boshqa fazalar ham uchraydi.