|
Ko‘chmas mulkni moliyalash subyektlari. Ko‘chmas mulk soha-
sida investitsion faoliyat subyektlariga investitsion loyihalarni amalga
oshirishning barcha qatnashchilari kiradi: investorlar, quruvchi, ishni
bajaruvchi, ko‘chmas mulk obyektlaridan foydalanuvchilari, yetkazib
beruvchilar, bank, sug‘urta va brokerlik tashkilotlari, fondlar va boshqa-
lar kiradi.
Investorlar – shaxsiy, qarz va jalb etilgan vositalarni ko‘chmas mulk
obyektiga investitsiya shaklida amalga oshiruvchi va ularni maqsadli
ishlatilishini ta’minlovchi jismoniy va yuridik shaxslardir.
Investor sifatida quyidagilar ishlay oladi:
• hokimiyat va boshqaruvning federal va mahalliy organlari;
• kredit-moliyaviy muassasalar;
• investorlar.
Hokimiyat va boshqaruvning federal va mahalliy organlari, ko‘ch-
mas mulkni moliyalash jarayoni qatnashchilari o‘rtasida iqtisodiy-huqu-
qiy munosabatlarni ta’minlaydi. Davlat ko‘chmas mulk bozorini ishlashi
bilan bog‘liq qoida va me’yorlarga amal qilinishni ta’minlaydi; hudud-
lashtirish, shaharni rivojlantirish va ko‘chmas mulk obyektlariga mulk
huquqini ro‘yxatga olish masalalarini nazorat qiladi; ko‘chmas mulkka
investitsiyalashga imtiyoz yoki cheklovlar o‘rnatadi (qonuniy cheklov-
lar, soliqqa tortish xususiyatlai). Undan tashqari, davlat ko‘plab ko‘ch-
mas mulk obyektlariga ega sifatida maydonga chiqadi.
Kredit-moliyaviy muassasalar, yetarli vositalarga ega bo‘lmagan
investorlarga kapitalni taqdim etishadi.
Investorlar ko‘chmas mulkni sotib oluvchi va uni ishlash holatida
saqlovchi, jismoniy va yuridik shaxslar bo‘ladi.
Investorlarni ikki turga bo‘lish mumkin:
92
1) faol – qurilish, obyektni rivojlantirish va boshqarishni moliya-
lovchi va u bilan shug‘ullanadi;
2) sust – faqatgina loyihani moliyalaydi, unda keyinchalik qatnashmaydi.
Ko‘chmas mulk sohasida investitsion loyihalarni amalga oshirish
uchun zarur;
– tehnik-iqtisodiy asoslanishlarni ishlab chiqish;
– muhandislik qidiruvlarini o‘tkazish;
– bino va inshootlarni qurilishiga loyihaviy hujjatlarni ishlab chiqish;
– rekonstruksiya bo‘yicha ishlarni yuritish;
– pudratchi qurilish-montaj tashkilotlari bilan, qurilish-montaj,
boshlang‘ich ishlarini amalga oshirish uchun shartnomalar tuzish.
Investorlar buyurtmachi vazifasini tegishli xizmatlar orqali o‘rta-
dagi, ularni investitsiyani boshqarishga zarur huquqlar bilan qurollangan,
yuridik yoki jismoniy shaxslar orqali o‘zlari ham bajarishlari mumkin.
Ko‘chmas mulk sohasida investitsion loyihalarni amalga oshirish-
da, ishlarni amalga oshiruvchilar sifatida qidiruvchi, loyiha – qurilish,
boshlang‘ich va boshqa muhandislik, muhandislik – qurilish, bino va
inshootlarni loyihalash bilan shug‘ullanadigan, ularni ishlab chiqarish
quvvatlarini o‘zlashtiruvchi tashkilotlar maydonga chiqadi.
Bajaruvchilarga, muhandislik firmalari, o‘zlarining shaxsiy ishlab
chiqarish quvvatlariga ega bo‘lmagan, lekin mutaxassis-menejerlarga ega
va investitsion loyihalarni bajarishda bosh pudratchi sifatida ishlaydigan
va qurilish, montaj va boshqa tashkilotlarni subpudrat shartlarida jalb
etuvchilar kiradi. Mutaxassis menejerlar investitsion loyiha doirasidagi
barcha ishlarni bajarish bo‘yicha tashkiliy rejani shakllantirishadi va
amalga oshirishadi, barcha jalb etilgan tashkilotlar ishlarini bog‘lanish-
ligini ta’minlaydi.
Ko‘chmas mulk sohasida investitsion loyihalarni amalga oshirish –
katta hajmdagi qurilish ashyolari, konstruksiyalari, texnologik jihoz,
shuningdek, nostandart mollari, elektr ashyolar, kabel mahsulotlari,
quvurlar, metall prokatlar va boshqalarni ishlatish bilan bog‘liq.
Shuning uchun investitsion loyihalar muhim qatnashchilar bo‘lib,
ko‘rsatilgan mahsulotlarni yetkazib beruvchilar va ularning dilerlari
hisoblanishadi.
Ko‘chmas mulk sohasida investitsion faoliyat subyektlarining katta
guruhini institusional investorlar tashkil etishadi va ularga quyidagilar
kiradi: sug‘urta va investitsion shirkatlar, turar-joy kooperativlari, bo‘-
nakli investitsion fondlar, individual turar-joy qurilishi fondlari va bosh-
93
qalar. Ko‘rsatilgan tashkilotlarning vazifasi – aholi, xo‘jalik subyektlari-
ning bo‘sh vositalarini jalb etish va ularni investitsiyalash maqsadiga
yo‘naltirishdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
