Microsoft Word Ko‚chmas mulkka investitsiyalash doc

 
4.5. Ko‘chmas mulkka investitsiyalashning afzalliklari 
 
Ko‘chmas mulkka daromad keltiruvchi investitsiyalash eng daro-
madlisi hisoblanadi. Daromadli ko‘chmas mulk sotib olishning joziba-
dorligi – investitsiyalarning operasion xarajatlarni qoplangandan keyingi 
qaytimdir. Biroq bu holatda, ko‘chmas mulkning pastligi likvidligi va 
kiritilgan usullar mablag‘ning qoplanish muddati uzunligidan risklar 
balandroqdir. 
Ko‘chmas mulk bozorida investitsiyalash usullari to‘g‘ridan to‘g‘ri 
va qo‘shimcha bo‘lishi mumkin: to‘g‘ridan-to‘g‘ri xususiy shartnoma-
larga mos ravishda, ko‘chmas mulkni savdolarda sotib olish, qayta ijara 
orqali xarid; qo‘shimcha usul ko‘chmas mulkka investitsiyalashga ixti-
soslashadigan shirkatlar qimmatli qog‘ozlarini sotib olish. 
Ko‘chmas mulkka jalb etish, xuddi korporativ qimmatli qog‘ozlarga 
jalb etish kabi uzoq muddatlidir. AQSHda ko‘chmas mulkka investitsiya-
lar korporativ qimmatli qog‘ozlardan keyin ikkinchi o‘rinni egallaydi. 
Rossiyada bu bozorning ommabopligi unchalik baland emas, shunga qara-
may bunda mos tendensiyalar mavjud. Qimmatli qog‘ozlarga nisbatan 
ko‘chmas mulkka investitsiyalashning bir qator afzalliklari mavjud. 
Dividendlari chorak bo‘yicha to‘lanadigan, korporativ qimmatli 
qog‘ozlardan farqli ravishda ko‘chmas mulkka egalik qilish, investorni 
oylik ijara to‘lovi hisobiga har oy naqd pul bilan ta’minlaydi.  
Ko‘chmas mulkka egalik qilishdan tushadigan daromadning pul 
oqimining tezligi yuqori qarz kapitali ulushiga ega korporasiyaning 
daromadlari pul oqimidan ko‘ra pastroqdir:  

---

 
115
– korporasiya daromadlarining pul oqimi, iste’molchilarning kun-
dalik qarorlariga bog‘liq holda bo‘lgan, mahsulotlarni sotish hajmiga 
bog‘liq bo‘ladi; 
– korporativ pul daromadlarining manbalari vaqt o‘tishi bilan o‘z-
garishi mumkin, ko‘chmas mulkdan daromadlar manbalari esa ancha 
osondir, ya’ni binolar ko‘chmas, aktivlar esa ham jismoniy ham yuridik 
tomondan o‘rnatilgan. 
Korporasiya daromadliligi stavkasi, ko‘chmas mulknikidan past-
roqdir. Bu shu narsa bilan bog‘liqki, ko‘chmas mulk aktivlarining inten-
siv ishi, biznesning ko‘pgina sohalari bilan taqqoslana oladi. Ko‘chmas 
mulkka investitsiyalangan asosiy kapital xarajatlarini yangilashda, 
foydalilikni yanada yuqori darajasi talab etiladi. Ya’ni investor kutgan 
daromad ko‘chmas mulkni ekspluatasiya qilish uchun xarajatlardan ba-
land bo‘lishi lozim. Foydalilik stavkasi, moliyaviy aktivlarga investit-
siyalashdan yuqori bo‘lishi lozim, bu esa ko‘chmas mulkka jalb etish-
ning yanada balandroq risklariga mos kelishi kerak.  
Ko‘chmas mulkka investitsiyalar aksiyalarga qaraganda ko‘proq 
saqlanganlik, xavfsizlik va investor nazorat qilishi mumkinligi bilan 
ajralib turadi. 
Investor motivasiyasi, bu jalb etilgandan ko‘ra ko‘proq summani olish 
imkoniyati va minimal riskda eng katta daromad bilan bir necha loyiha 
variantlariga ega bo‘lishdir. Buning uchun qancha pul vositalari summa-
sini jalb etish, qachon va qanday hajmda daromad olinadi, investitsion 
loyihaning riski qanday va o‘xshash riskli loyihalarning daromadliligi 
qandayligini tahlil qilib chiqish lozim. Investor tanlovi kutilgan foyda va 
obyektni sotib olish uchun xarajatlar munosabatiga bog‘liqdir. 
Umuman, ko‘chmas mulkka investitsiyalash manbai va kattaligiga 
quyidagilar ta’sir ko‘rsatadi: investitsiya uchun kutilayotgan daromad; 
bank foiz stavkasi; umumiy va investitsion sohadagi soliq siyosati; 
inflyasiya tezligi; risk darajasi. 
Ko‘chmas mulkka investitsiyalashni faollashtirish muammolari, 
uzoq muddatli ipotekaviy kreditlash tizimlarini rivojlantirish, bir vaqtda 
o‘lchov tizimlarini qabul qilishni talab etadi. Hozirgi sharoitda turar-
joyning ahvolini yaxshilash ulushli qurilishlar va turar-joyni keyin to‘lab 
berishlik sharti bilan sotish, qurilish jamg‘armalar tizimi, turar-joy 
jamg‘armalari dasturini ishlashi, regional dasturlarninig mahalliy budjet-
larni va korxonalarning o‘z xodimlari uchun turar-joy uchun ssudalar 

---

 
116
dasturlarini ishlatish i, ba’zi shaharlarda munisipal turar-joy obligatsiya-
larini chiqarish orqali amalga oshirilmoqda. 
Inqiroz jarayonlari ko‘chmas mulkka investitsiyalashga qanday 
ta’sir ko‘rsatishini ko‘rib chiqaylik. Bir tomondan, inqiroz ko‘chmas 
mulkka kiritmalarni faollashtirishga olib keladi. Ko‘chmas mulkka 
inqiroz sharoitida jalb etish jozibadorligi sabablari: 
-  kredit muassasalarida juda past saqlanishlik darajasida pullarni 
tez qadrsizlanishi; 
-  bank stavkasini inqiroz darajasiga ko‘p hollarda mos emasligi; 
-  investitsiyalash yo‘nalishlarining yanada daromadlilarini cheklanganligi; 
-  turar-joyga investitsiyalashning yetarlicha oddiyligi; 
-  daromad keltiradigan ko‘chmas mulkka investitsiyalash, bu 
sharoitda ijara to‘lovini oshirib yuborishi mumkin, bu bilan kiritilgan 
mablag‘larni saqlab qoladi. 
Bir tomondan, inqiroz sharoitlarida pullarni boshqa sohalarga jalb 
etishni jonlantiruvchi holatlar ham mavjud: bunda real daromadlar 
tushadi, investor uchun kutilgan foyda va xarajatlar munosabatini basho-
rat qilish qiyinlashadi, uzoq muddatga kredit olish qiyin, bu esa poten-
sial xaridorlarda moliyaviy manbalar yetishmasligiga olib keladi. 
Ko‘chmas mulk bozori quyidagi sabablar bo‘yicha potensial inves-
torlar uchun jozibador hisoblanadi: ko‘chmas mulkka investitsiyalash 
ma’lum darajadagi saqlanganlik, xavfsizlik va investor tomonidan nazo-
rat qilish imkoniyati bilan ifodalanadi; ko‘chmas mulkni sotib olish pay-
tida investor huquqlar paketini qo‘lga kiritadi, bu vaqtda boshqa ko‘pgina 
investitsiyalash obyektlari mulkiy huquqlarga ega bo‘lmaydi; ko‘chmas 
mulkka jalb etish vositalari inqirozdan saqlash imkonini beradi; katta 
o‘lchovga ega ko‘chmas mulk bozori kam o‘zlashtirilgan; ko‘chmas 
mulkka investitsiyalashning yuqori riski bu bozordagi operasiyalar 
daromadliligini bildiradi.