Microsoft Word kasbiy psixologiya \355.\355.\355

1 
6-7 
6 
7 
2 
3 
5 
Reflektorlik  faoliyatini anatomic fiziologik  mехаnizmi: 
Аnаlizаtоrning sxtmasi. (1,2,3) Reflektorlikfaoliyati. 
(1,2,3,4,5) vareflektorlikаylаnаsi (1,2,3,4,5,6,7). 1-
retseptor, 2-аffеrеntnervyo’li, 3-markaziybug’in, 4-
efferentnerv, 5-effektor, 6-7- qaytishkanali.  
 
Regulyator 
Qayta shifrlash 
Vazifani beruvchi 
asbob 
Solishtiruvchi 
asbob 
Dastur 

---

51 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Psixikaning fiziologik asoslarini ochish muammolariga hayotining ko’p yillarini bag’ishlagan rus 
fiziologi  P.K.Anoxin(1898-1974)  qaytarma  afferentasiya  tizimlarini  aniqladi,  natijada  harakat 
akseptori deb nomlangan harakatini rejalashtiruvchi va idora etuvchi o’ziga xos funksional organlarga 
ajratildi.  
Fanda  ilmiy  soha  sifatida  frenologiyaning  asoschisi  F.Gall  XIX  asrning  boshlarida  odamning 
turli  qobiliyatlari,  hatto  kalla  suyagining  yuza  qavatdagi  turli  nerv  to’qimalari  uchrab  turadigan 
joyning  kuchliroq  rivojlanishi  bilan  bog’liq  deb  isbot  qilishga  harakat  qilgan.  Alohida  psixik 
funksiyalarning  bosh  miyasini  ma'lum  bir  qismlariga  tegishli  ekanini,  uning  lokal  (joylashish) 
jarohatlanganligida  kuzatishgan.  Shu  yo’l  bilan  chap  yarim  sharining  uchinchi  peshona  burilishida 
nutq  artikulyatsiyasini  (talaffo’zini)  amalga  oshiradigan  Broka  markazi  (uni  aniqlagan  franso’z 
anatomi  P.Broka  nomi  bilan  atalgan)  so’ngra  esa  o’sha  chap  yarim  sharining  yuqori  chakka 
burmasining  orqa  qismida  "nutqni  tushunishini  idora  qiladigan"  Vernike  markazi  (uni  ochgan  nemis 
psixiatri  K.Vernike  nomi  bilan  atalgan)  ajratilgan.  Mashhur  neyropsixologA.R.Luriyaning  fikricha, 
aynan  shuning  uchun  miyaning  cheklangan  sohalaridagi  psixik  funksiyalarni  "lokalizasiyalash" 
vazifasi  "ushbu  funksional  tizimni  amalga  oshiradigan  birgalikda  ishlovchi  miya  zonalarining  o’sha 
tizimini  tahlili,  boshqacha  aytganda  qanday  qilib  funksional  tizim  bosh  miya  apparatlari  bo’ylab, 
tegishli tizimlar bo’ylab, joylashganligini tahlili" vazifasi bilan almashtirilishi lozim.  
Inson miyasining funksional tuzilishini A.R.Luriya 3 ta blokka ajratadi: 1-blok - energetik blok, 
u  miya  po’stloq  qismining  normal  ishlash  tonusini  ta'minlaydi.  Miya  po’stining  yuqoridagi  qismida 
joylashgan. 2-blok - axborotlarni qabul qilish, qayta ishlash va saqlash bloki (ikkala yarim sharlarning 
orqa  qismiga  tepa  chakka  va  ensa  qismlariga  joylashgan).  3-blok  -  faoliyatni  dasturlashtirish, 
boshqarish va nazorat qilishni ta'minlaydi (peshona qismida joylashgan).