Microsoft Word kasbiy psixologiya \355.\355.\355



Download 4,45 Mb.
Pdf ko'rish
bet259/558
Sana05.07.2021
Hajmi4,45 Mb.
#109653
1   ...   255   256   257   258   259   260   261   262   ...   558
Bog'liq
kasbiy psixologiya

12.5.Xayol sifatlari
  Kishilarning xayoli kengligi, mazmundorligi, kuchi va realligi, fantaziya boyligi jihatidan farq 
qiladi.  Xayol  kengligi  voqelikning  kishilar  faoliyati  uchun  bo’ladigan  doirasi  bilan  belgilanadi. 
Masalan,  kishi  san'at,  texnika,  sport,  bilimga  qiziqsa  va  ular  haqida  xayol  qilsa,  bunday  kishining 
xayoli keng bo’ladi.  
  Xayolning  unumdorligi  biror  narsaga  nisbatan  xayolning  boyligi,  xilma-xilligi  bilan 
belgilanadi. Xayol keng bo’lsa, u mazmundor ham bo’ladi. Xayol faoliyatning biror sohasida namoyon 
bo’ladi. Xayolning kengligi va mazmundorligi kishining bilim va tajribasiga bog’liq.  
  Xayol kuchi kuchsiz va kuchli bo’ladi. Kuchli xayolda odam juda tez ta'sirlanadi. Masalan, biz 
"O’tgan  kunlar"  romanini,  "Shaytanat"  romanlarini  o’qiganimizda  xayol  kuchli  bo’lishi  natijasida 
ta'sirlanamiz. Ilmiy asarni, zerikarli, hikoyalarni o’qiganmizda esa xayolimiz kuchsiz bo’ladi. Qiziqish 
kuchli bo’lsa, xayol ham kuchli bo’ladi. Bolalarning xayoli fantaziyaga boy bo’ladi. Mehnat faoliyati 
natijasida xayol sifatlari rivojlanadi. 
  Xayol kuchi quyidagilarga bog’liq bo’ladi.  
 
Xayol kuchi ehtiyoj, qiziqish, istaqlarning kuchiga bog’liq bo’ladi. Masalan: faqat shu 
bugungi kun haqida o’ylasa, odamning xayoli kuchsiz bo’ladi. 
 
 Xayol  kuchi  hissiyotga  bog’liq  bo’ladi,  hissiyot  qanchalik  kuchli  bo’lsa,  xayol 
shunchalik  erkin  bo’ladi.  Xayol  kuchi  idrokka  bog’liq  bo’ladi.  Biz  idrok  qilganimizda  diqqat  bilan 
idrok  qilsak,  xayol  kuchayib,  kengayadi,  agar  diqqatimiz  xayolga  qaratilsa,  unda  idrok  qilsak,  xayol 
kuchayib  kengayadi,  agar  diqqatimiz  xayolga  qaratilsa  unda  idrok  susayadi.  Masalan,  ba'zan  bir 
xayolga berilib, atrofdagi narsalarni ko’rmaymiz, eshitmaymiz. 
  Xayol kuchi kishining ahvoliga, asab tizimiga bog’liq bo’ladi, ya'ni asab tizimining tetikligiga, 
charchab qolganligiga, sog’ligiga va betobligiga bog’liq bo’ladi. Masalan: qarorat juda baland bo’lishi 
natijasida obrazlar juda yorqinlashib ketadi. Natijada bunday paytda odam alahsiraydi. Gallyusinasiya 
xayolning kuchli namoyon bo’lishidir.  
  Xayolning realligi - voqelikni to’g’ri aks ettiruvchi xayoliy obrazlarning yaratilishi, geniylarni 
xayolining kuchi real xayoldir. Masalan, kosmosga uchish xayolni oldindan tasavvur etish. Xayolning 
realligi odamning tajribasiga, bilimiga, tafakkuriga bog’liq bo’ladi. Obrazlar amalga oshmasa, bu real 
xayol  bo’lmaydi,  balki  fantastik  xayol  bo’ladi.  Bolalarda  xayol  kattalarga  taqlid  qilish  orqali  o’sadi. 
Bolalarda  fantaziya  juda  kuchli,  masalan,  ular  oddiy  cho’pni  "uchqur  ot"  deb  tasavvur  qilib 
o’ynaydilar. Ularni qahramon deb his qiladilar. Yasli yoshiga nisbatan boqcha yoshidagi bolalar xayoli 
bir  muncha  kengroq  bo’ladi.  Ularda  xayol  asosan  kengroq  bo’ladi.  Bola  kattalarga  taqlid  qilib, 
shofyor, doktor bo’ladi va hokazo. Bog’cha yoshidagi bolalarda xayol ixtiyoriy bo’ladi. Masalan, katta 
odam  bolaga  kubiklardan  uy  yasash,  rasm  chizish  kabi  topshiriqlar  beradi.  Bog’cha  yoshidagi 
bolalarning  xayoli  kattalar  bilan  muloqotda  bo’lish  ta'sirida  o’sadi.  Bolalar  ertaqlarni  tinglashni, 
voqealarni eshitishni yoqtiradilar.  
  Kattalarning  fikrlarini  eshitish  natijasida  bolalarda  ular  hali  ko’rmagan  narsalar  to’g’risida 
obrazlar paydo bo’ladi. Bolalar o’yin vaqtida erkin obrazlarni yaratadilar.  
  Kichik yoshdagi bolalar xayolining o’sishi uchun tarbiyachining olib boradigan mashg’ulotlari, 
turli o’yinlarini tasavvur etishlari katta ahamiyatga ega. Asosan qiziqishlar xayolning o’sishiga yordam 
beradi.  
  Xayol  faoliyati  kuchli  bo’lsa  uning  mazmuni  kengroq  idrok  qilinadi.  Xayol  tasavvurlari  esda 
olib  qolish,  esga  tushirish  bog’lanishlarini  vujudga  keltirish  uchun  tayanch  bo’ladi.  Tafakkur 


161 
 
jarayonidagi  yaqqollik  xayol  faoliyati  tufayli  sodir  bo’ladi.  Xayol  faoliyati  tufayli  tug’iladigan  hislar 
ko’pincha ancha kuchli va barqaror hislar bo’ladi.  

Download 4,45 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   255   256   257   258   259   260   261   262   ...   558




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish