Microsoft Word kasbiy psixologiya \355.\355.\355

Tayanch iboralar 
  Abstraksiya  (lot.  Abstractio  mavxumlashtirish)  -  narsalarnnng  o’ziga  xos  belgi  va 
xususiyatlarini,  ular  o’rtasidagi  bog’lanishlarni,  narsalarning  muhim  belgi  va  xususiyatlarini  ajratib 
olishga qaratilgan fikrlash operasiyasi.  
  Amaliy  tafakkur  -  ko’pincha  vaqt  tanqisligi  sharoitida  yuzaga  keladigan  va  xatti  - 
harakatlarning maqsadini aniqlash, reja loyihalarni ishlab chiqish bilan bogliq.  
  Deduktsiya  (lot.  deductio  -  keltirib  chiqarish)  -  umumiy  hukmlardan  yakka  hukmlarga  qarata 
borish orqali mantiqiy qulosa chiqarishdan iborat tafakkur shakli.  
  Induktsiya - (log. inductio - keltirib chiqarish) - jo’z'iy yoki yakka qollardan umumiyga, ayrim 
dalillardan umumlashmalarga qarab boradigan, induktiv xulosa chiqarishga asoslangan mantiqiy bilish 
metodi, tafakkur shakli.  

---

163 
 
  Intuisiya  (lot.  intueri  -  yaxshilab,  diqqat  bilan  qaramoq)  voqelikni  bilishning  bevosita 
haqiqatga  aylanishi  bilan  amalga  oshiriladigan  alohida  usul  bo’lib,  uning  yordamida  muammoli 
vaziyatlar yechimini topish mumkin, u ijodiy faoliyat mexanizmi sifatida tushuntiriladi.. 
  Ko’rgazmali  obrazli  tafakkur  -  tafakkur  turlaridan  biri,  bu  tasavvur  qilinayotgan  narsa  va 
hodisalar haqida fikrlashni xarakterlab beradi.  
  Ko’rgazmali  harakat  tafakkuri  -  tafakkur  turlaridan  biri,  narsa  va  xodisalar  bilan  ishlash 
jarayonida ularni bevosita idrok qilishda namoyon bo’ladi.  
  Nazariy tafakkur - tafakkur turlaridan biri, u ob'ektlarning xususiyatlarini,  
qonuniyatlarini ochishga qaratilgan bo’ladi.  
  Sintez  -  (yunon.  sintbasis  -  birikish,  qo’shilish)  -  tafakkurning  yagona  analitik  -  sintetik 
jarayonida yakka hodisalarni umumiylashtirishga qaratilgan fikr yuritish operasiyasi.  
  So’z  -  mantiqiy  tafakkur  -  tafakkur  turlaridan,  bu  mantiqiy  operasiyalar,  omillar  yordamida 
tushunchalar orqali ifodalanadi.  
  Taqqoslash  -  narsa  va  hodisalar  o’rtasidagi  o’xshashlik  va  tafovutlarni  aniqlashga  asoslangan 
fikrlash operasiyasi.  
  Tafakkur - inson aqliy faoliyatining  yuksak shakli. Sezgi idrok va tasavvurlar orqali bevosita 
bilib bo’lmaydigan narsa va hodisalar tafakkurda ongli ravishda aks etadi.  
  Tahlil - tafakkur qilish usuli, bunda murakkab ob'ektlar qismlarga bo’lib o’rganiladi.  
  Tushuncha - voqelikdagi narsa va hodisalarning muhim belgi va xususiyatlarini bitta so’z yoki 
so’zlar guruhi bilan ifodalashdan iborat tafakkurning mantiqiy shakli. 
  Umumlashtirish - voqelikdagi narsa va hodisalarni umumiy va muhim belgilariga qarab fikran 
birlashtirishdan iborat tafakkur jarayoni.  
  Xulosa  chiqarish  -  tafakkurning  mantiqiy  shakllaridan,  bunda  bir  qayta  hukmlar  asosida 
ma'lum xulosa chiqariladi.  
  Yaqqol  harakatli  tafakkur  -  tafakkur  turlaridan,  u  narsalar  bilan  ishlash  jarayonida  ularni 
bevosita idrok qilishda ifodalanadi.  
  Hukm - tafakkur - usullaridan, u narsa va hodisalar o’rtasida o’zapo biron-bir bog’lanishlarning 
borligini tasdiqlash yoki inkor qilinishda ifodalanadi.