Microsoft Word kasbiy psixologiya \355.\355.\355

 
 
                           12.3. 
Xayol jarayonlari 
  Xayol  jarayonlari  insonning  tajribasi  va  bilim  doirasi,  shuningdek  o’tmish  tajribalari  bilan 
belgilanadi.  Shuningdek  xayol  jarayonlari  sifatida  quyidagilar  ajratib  ko’rsatiladi  va  ular  yaqqol 
ifodalash maqsadida quyida jadval ko’rinishida aks ettirildi.  
 
Analitik 
Sintetik 
Xayol jarayoni 

---

158 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Agglyutinasiya - "elimlash" degan ma'noni bildirib, unda turli qismlarni bitta qilib yangi obraz 
yaratiladi. Masalan: yalmog’iz kampir, suv parisi, kentavr, ssfinks obrazlari va boshqalar.  
  Giperbolizasiya - obrazlarni kattalashtirish yoki kichiklashtirish shuningdek, alohida qismlarni 
o’zgartirishdir. Masalan: Gulliver, liliput, Alpomish, Rustam pahlavon obrazlari kabilar.  
  Tizimlashtirish  -  o’xshatish  orqali  ayrim  tasavvurlarni  ular  orasidagi  farqlarni  silliqlash; 
tipiklashtirish-bir xil obrazlarni qaytarilishi bo’lib, har bir davr uchun tipik bo’lgan obrazlarni yaratish 
Masalan: A.Qahhor hikoyalari ("O’g’ri", "Bemor") A.Qodiriy ("O’tgan kunlar") romani kabilar.  
  Aksentlashtirish  -  ayrim  belgilarni  ta'kidlash  orqali  obrazlar  yaratish  Masalan:  o’rtoqlik 
hazillari. Aksentlashtirish badiiy adabiyotlarda juda ko’p qo’llaniladi.  
   Yuqoridagi  xayol  jarayonlari  orqali  yaratiladigan  obrazlar  analiz  va  sintez  jarayonida  ro’y 
beradi.  Chunki  har  bir  narsani  yoki  hodisani  avval  analiz  (tahlil)  qilib  ko’riladi,  keyin  ularni  sintez 
(birlashtirish) qilish orqali yangi obrazlar hosil qilinadi. 
  Xayol jarayonida xayol tasavvurlarining xotira tasavvuridan farqi muhim ahamiyatga ega.  
 
Xayol tasavvurlari ongda paydo bo’ladi va barqaror bo’ladi.  
 
Xotira  tasavvuridagi  narsa  doimo  tanish  narsadek  his  qilinadi.  Xayol  tasavvurlari  esa 
yangilikni his qilish tuyg’ularini beradi. 
 
Xayol  tasavvurlari  insonning  qiziqish  va  ideallari  bilan  bog’liq  bo’lgani  sababli 
yangilikni his qilish tuyg’ulari oqibatida vujudga keladi.