Microsoft Word kartografiya doc

 
10.3. Wquv geografik kartalarining mazmuni va jih’ozlanish 
xususiyatlari 
Wquv geografik kartalar h’ar bir sinfga mwljallangan dasturga muvofiq 
tuziladi. Bunday kartalarda wquvchining 
ё
shi, h’attoki wquvchi wqiydigan badiiy 
kitoblarda uchraydigan geografik obektlar h’am etiborga olinadi. Lekin kartada 
faqat dastur va darsliklardagi materiallargina tasvirlansa boshqa juda kwp joylar 
qolib ketadi va geografik komponentlarning wzaro bog’liqligini bilib bwlmaydi. 

---

132
Shuning uchun kartada tasvirlangan geografik obektlar mukammal, mazmunli 
oson wqiladigan bwlishi uchun zarur bwlgan boshqa obektlar h’am kwrsatilishi 
kerak. 
Kartalardan foydalanish va wqishni osonlashtirish uchun kartada geografik 
obektlarning qulay shartli belgilarigina ishlatiladi. Masalan, kwmir konining 
shartli belgisi rangining qoraligi va shaklining aniqligi bilan ajralib turadi. 
Kartada, birinchi navbatda dastur va darslikdagi obektlar kattaroq va kwzga 
tashlanadigan qilib tasvirlanadi. Masalan, elektrostantsiyalar kartasida issiqlik 
stantsiyalari qizil, suv elektrostantsiyalari twq kwk rangda, atom 
elektrostantsiyalari qora rangda beriladi. 
Kartografik tasvirlar ikki xil shaklda berilishi mumkin: 
1. Kartada tasvirlanadigan obektlar shunday shartli belgi 
ё
ki rang bilan 
tasvirlanadiki, uni kwrish bilanoq shu obekt twg’risida tasavvur h’osil qilish va 
uni kwz oldiga keltirish mumkin. Bunday shartli belgilar realistik tasvirlar deb 
yuritiladi. Dengizlar, kwllar, materiklar, orollar, wrmonlar, botqoqliklar, dar
ё
lar, 
kanallar, avtomobil ywllari va h’.k. larning shartli belgilariga qarab, shu obektlar 
twg’risida aniq tasavvur h’osil qilish mumkin. 
2. Geografik obektlar shartli ravishda qabul qilingan shartli tasvir 
ё
rdamida 
tasvirlanadi. 
Shartli belgilar rangi bazan kartadagi tasvirlangan mazmunga twg’ri 
kelmaydi. Masalan, geometrik belgilar, h’arflar, strelkalar, chiziqlar, sanoat va 
qishloq xwjalik tarmoqlarini kwrsatuvchi ranglar ana shundaydir. Realistik 
tasvirlarni wqish va tushunish oson. Shartli belgilarni wqish va tushunish 
birmuncha qiyin. Lekin kartalarda ikkalasi birgalikda h’am aloh’ida h’am 
tasvirlanishi mumkin. 
Hamma maktab wquv kartalarining tasvirlash xususiyati 2 turga bwlinadi: 
1. Realistik usulda tasvirlangan kartalar – kwproq umumgeografik va 
tabiiy kartalardir. 
2. Shartli tasvirlar bilan tuzilgan kartalarga deyarli h’amma maktab wquv 
mavzuli kartalari, geologik, landshaft, tarix kartalari kiradi.